Algemeen
Het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini) is één van de sterrenbeelden uit de dierenriem en is in het Nederlands gekend onder de naam 'Tweelingen'. Dit sterrenbeeld maakt deel uit van de winterhemel en situeert zich tussen de sterrenbeelden Stier (Taurus) in het westen en het zwakkere sterrenbeeld Kreeft (Cancer) in het oosten met de sterrenbeelden Auriga en de bijna onzichtbare Lynx in het noorden en de sterrenbeelden Monoceros en Canis Minor in het zuiden. In grootte is Gemini het 30ste sterrenbeeld waardoor dit tot de grotere constellaties behoort. Op het noordelijk halfrond is het sterrenbeeld Tweelingen te observeren tussen december en maart. De beste tijd om deze constellatie waar te nemen, is half februari.
Mythologie
Het sterrenbeeld is genoemd naar de onsterfelijke tweeling Castor en Pollux, kinderen van Zeus en Leda. De twee broers waren ook bekend als de 'Dioscuri' en dat betekent 'de zonen van Zeus'. De moeder van de tweeling was de Spartaanse koningin Leda die door Zeus was verkracht.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Lynx
- Auriga
- Taurus
- Orion
- Monoceros
- Canis Minor
- Cancer
Wat zijn de belangrijkste sterren?
Dit sterrenbeeld wordt vooral gekenmerkt door de twee heldere sterren Castor (alpha Geminorum) en Pollux (bèta Geminorum). Beide sterren hebben een visuele helderheid van magnitude 1,5 (Castor) en 1,1 (Pollux). Deze sterren staan dicht bij elkaar aan de hemel en zijn daarom eenvoudig te vergelijken. Zo is Pollux helderder en goudkleurig en is Castor zwakker en witter van kleur. Pollux is in helderheid het de 17de ster die we kunnen waarnemen aan de sterrenhemel. Castor is de op één na helderste ster in het sterrenbeeld en de 44ste aan de sterrenhemel. De ster Pollux en zijn buur Castor passeren op onze breedtegraad altijd hoog aan de sterrenhemel. Er bevinden zich in de onmiddellijke nabijheid van deze twee sterren geen heldere sterren waardoor ze gemakkelijk terug te vinden zijn. Andere heldere sterren in het sterrenbeeld Tweelingen zijn Almeisan (magnitude 1,9), Wasat (magnitude 3,5) en Mebsuta (magnitude 3,03).
Geminiden meteorenzwerm
De maand december is niet enkel gekend om Kerstmis maar het is ook de maand waarin we kunnen genieten van de prachtige Geminiden meteorenzwerm. Onder kenners worden de Geminiden omschreven als één van de mooiste jaarlijkse meteorenzwermen die het zeker waard zijn om de koude nachten voor enkele uren te trotseren. Rond 14 december bereikt de bekende meteorenzwerm Geminiden zijn maximum en staat het radiant van deze meteorenzwerm het hoogst aan de nachtelijke hemel. Het radiant is het punt aan de sterrenhemel waaruit meteoren lijken te komen. Onder goede omstandigheden, (geen storende lichtvervuiling of storend Maanlicht) kan men van de Geminiden meteorenzwerm meer dan honderd meteoren per uur verwachten. De Geminiden meteoren worden omschreven als zeer snel, helder en hebben vaak korte sporen. De Geminiden meteorenzwerm heeft ook een relatief korte piek en vaak kan men de dagen rond het maximum ook al Geminiden meteoren waarnemen.
Welke andere objecten zijn er te vinden in Gemini?
Het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini) is onder amateur-astronomen een vrij populair sterrenbeeld aangezien het enkele bijzonder mooie deep-sky objecten bezit. Zo kunnen we in dit sterrenbeeld de open sterrenhoop Messier 35 terugvinden. Deze sterrenhoop heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,3 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 2 800 lichtjaar van ons. Door zijn helderheid is deze sterrenhoop dan ook al makkelijk terug te vinden met kleinere telescopen. Er zijn tussen de 200 en 500 sterren lid van deze sterrenhoop waarvan 120 sterren een helderheid hebben van magnitude 13 en helderder. De werkelijke diameter van M35 wordt geschat op 24 lichtjaar. In het sterrenbeeld Tweelingen vinden we ook de bekende planetaire nevel NGC 2392 terug die we ook kennen als de 'Eskimo-nevel'. Deze prachtige planetaire nevel bevindt zich op een afstand van 5 000 lichtjaar van ons en heeft een centrale ster van magnitude 10. Dit object werd op 17 januari 1787 ontdekt door de Duits-Britse astronoom William Herschel. Met kleine telescopen is alleen een blauwgroen object zichtbaar maar met grote telescopen is ook het zogeheten 'gezicht' van de Eskimo zichtbaar. Nog een prachtig deep-sky object dat we in het sterrenbeeld Tweelingen kunnen terugvinden is IC 443 dat ook gekend is onder de naam 'Kwalnevel'. Deze supernova restant bevindt zich op een afstand van ongeveer 5 500 lichtjaar van de Zon en is het restant van een Type II supernova is die 3 000 tot 5 000 jaar geleden heeft plaatsgevonden. Ook de Medusa-nevel (Abell 21) bevindt zich in het sterrenbeeld Tweelingen. Deze planetaire nevel bevindt zich op de grens van de sterrenbeelden Gemini en Canis Minor en heeft een visuele helderheid van magnitude 7,6. De Medusa-nevel heeft een doorsnede van meer dan vier lichtjaar en bevindt zich op een afstand van ongeveer 1 500 lichtjaar van de Zon.
De open sterrenhoop Messier 35 - Foto: NASA
De bekende Eskimo-nevel gezien door een 32" telescoop - Foto: Wikipedia
