Veel mensen zullen zich wellicht vragen stellen bij dit artikel maar dieren hebben een essentiële rol gespeeld in de beginjaren van de bemande ruimtevaart doordat zij de taak hadden de technologie die de mens ontwikkeld had te testen op overlevingskansen voor er mensenlevens op het spel zouden gezet worden.
Later werden dieren vooral gelanceerd voor het onderzoeken van de gevolgen van gewichtloosheid op het biologisch gestel van levende wezens maar de vraag is natuurlijk of men hiervoor wel dieren kon of moet gebruiken? De meeste dieren die ooit de ruimte ingingen hebben hun gevaarlijke reis niet overleefd maar ondanks deze testen hebben zij wel hun steentje bijgedragen aan de grote ruimterace.
De jaren '40
Weinig mensen zullen dit wellicht weten maar de eerste dieren die de ruimte ingingen waren fruitvliegjes die met een Amerikaanse omgebouwde V2 raket werden gelanceerd halfweg juli 1946. Hoofddoel van deze test was het onderzoeken van de gevolgen van gevaarlijke stralingen op grote hoogtes en hiervoor werden niet enkel levende diertjes gebruikt maar werd er onder andere tijdens een andere V2 lancering ook plantaardig materiaal gebruikt zoals mos. Op 14 juni 1949 werd opnieuw een Amerikaanse V2 raket gelanceerd die dit maal de eerste aap, genaamd Albert II, in de ruimte bracht tijdens een suborbitale vlucht maar jammer genoeg bleek er een technisch probleem te zijn met de parachute die moest zorgen voor een zachte landing van de capsule en stortte deze te pletter waardoor Albert II de vlucht niet had overleefd.
De jaren '50
Amerika lanceerde op 31 augustus 1950 de eerste Amerikaanse muis en deze werd door een V2 raket tot op een hoogte van 137 kilometer gebracht. De muis overleefde zijn vlucht maar zijn andere soortgenoten die Amerika lanceerden in de jaren die hierop volgden hadden helaas allemaal minder geluk en geen enkele andere muis overleefde nog een V2 vlucht. Ondertussen was ook de Sovjet Unie al druk aan het experimenteren met ruimtevaarttechnologie en lanceerde het op 29 januari 1951 de eerste twee hondjes, Tsygan en Dezik, die een suborbitale ruimtevlucht maakten. Het eerste dier in een baan om de aarde was opnieuw een Russisch hondje dat luisterde naar de naam Laika en op 3 november 1957 gelanceerd werd in zijn Sputnik 2 ruimtecapsule. De Sovjet Unie lanceerde op zijn minst nog eens 10 hondjes voor wanneer de eerste mens in 1961 gelanceerd werd maar slechts enkele onder hen overleefde deze gevaarlijke testen.
Op 13 december 1958 werd van op de Amerikaanse lanceerbasis Cape Canaveral een Jupiter raket gelanceerd met in zijn neuskegel een aap die de naam Gordo gekregen had en getraind werd door Amerikaanse marine. Volgens de telemetrische gegevens zou Gordo de lancering overleefd hebben en zou deze zich gedurende 8 minuten in een gewichtloze toestand hebben bevonden waarna hij met een snelheid van 10.000 mijl per uur terugkeerde naar de aarde. Helaas faalde de parachute van de neuskegel bij het openplooien en ging de capsule verloren. Tot voor 1959 had nog geen enkele Amerikaanse aap een ruimtevlucht overleefd maar op 28 mei 1959 werden twee aapjes gelanceerd die tot op een hoogte geraakte van 579 kilometer en deze vlucht gelukkig overleefden. Beide aapjes, die naar de namen Able en Baker luisterden, hadden een afstand van maar liefst 2.735 kilometer afgelegd en verbleven gedurende 9 minuten in een gewichtloze omgeving. Jammer genoeg overleed het aapje Able al 4 dagen na zijn ruimtevlucht aan de gevolgen van narcose tijdens een operatie maar het aapje Baker leefde nog tot 29 november 1984 in het US Space & Rocket Center in Hunstville, Alabama.
De jaren '60
Wellicht is de bekendste aap uit de geschiedenis van de ruimtevaart de Amerikaanse chimpansee Ham die op 31 januari 1961 gelanceerd werd met een Redstone raket van op Cape Canaveral en het eerste levende wezen was die een vlucht maakte in een Mercury capsule waarin later ook de eerste Amerikaan werd in gelanceerd. Ham werd voor deze testvlucht speciaal getraind om truckjes te doen tijdens zijn reis in zijn Mercury capsule waardoor de technici op de grond een levend bewijs hadden dat werken in de ruimte mogelijk is. Drie maanden na de beroemde vlucht van Ham werd Alan Shepard de eerste Amerikaan in de ruimte. In de jaren 60 werden ongetwijfeld de meeste testvluchten in de ruimtevaart met dieren gehouden, zo lanceerde de Sovjet Unie in maart 1961 tijdens de Vostok 3A vlucht verschillende muisjes, varkens en kikkers en bracht Frankrijk in 1961 de eerste rat in de ruimte. De eerste kat in de ruimte had de naam Felix en werd eveneens door Frankrijk gelanceerd op 18 oktober 1963. Felix had verschillende elektroden op zijn lichaam die het dier moesten bestuderen tijdens zijn vlucht en deze kat overleefde zijn ruimtevlucht in tegenstelling de tweede kat in de ruimte die zijn ruimteavontuur helaas niet overleefde.
De twee Russische honden Veterok en Ugolyok werden op 22 febrauri 1966 met succes gelanceerd en verbleven maar liefst 22 dagen in een baan om de aarde waarna ze de geslaagde terugkeer overleefden. Tot op heden is dit nog steeds de langste ruimtevlucht met aan boord honden en in totaal werden maar liefst 57 honden gelanceerd gedurende de jaren 50 en 60 door de Sovjet Unie.
De jaren '70
Op 9 november 1970 werden twee Amerikaanse kikkers in de ruimte gebracht tijdens het “Orbiting Frog Otolith” project dat wetenschappers meer moest leren over gewichtloosheid en ruimteziekte, de dieren kwamen nooit meer terug op aarde. Tijdens de jaren 70 startte de Sovjet Unie met het Bion programma dat bestond uit een reeks van satellieten met aan boord verschillende planten en levende wezens zoals ratten. Amerika had ondertussen ook zijn eerste ruimtestation, Skylab, in een baan om de aarde gebracht en tijdens de Skylab 3 missie werden verschillende muizen, de allereerste vis en de eerste twee spinnen in de ruimte gebracht. Deze twee kruisspinnen, genaamd Arabella en Anita, bleken zich zo goed aan te passen aan hun nieuwe gewichtloze omgeving dat het niet lang duurde eer ze het eerste spinnenweb maakte in een baan om de aarde.
De jaren '80
De Sovjets beslisten het biologische Bion programma te verlengen wegens wetenschappelijk succes en in de jaren 80 werden 8 apen tijdens Bion vluchten in de ruimte gebracht terwijl Amerika nog eens twee aapjes lanceerde tijdens de Spacelab 3 missie die plaatsvond in het vrachtruim van het Amerikaanse ruimteveer. In 1989 werd nog een biologisch studenten experiment uitgevoerd aan boord van één van de Amerikaanse ruimteveren waarbij dit maal kippenembryo's mee aan boord gingen.
De jaren '90
Tijdens de jaren 90 bracht Rusland op het einde van het Bion programma nog maar eens 4 apen, fruitvliegjes en kikkers in een baan om de aarde en tijdens een ander biologisch project, genaamd Foton, werden ondermeer woestijnkevers en garnalen gelanceerd. Veel van de Russische biologische experimenten met dieren en planten vonden plaats in het Russische ruimtestation Mir die continu bemand was en waar men ondermeer experimenten uitvoerde met het laten uitbroeden van eieren in een gewichtloze omgeving. Met het Amerikaanse ruimteveer Columbia vlogen tijdens de jaren 90 ondermeer muisjes, ratten, kikkers en verschillende vissoorten mee.
Het nieuwe millennium
Tijdens de laatste vlucht van het ruimteveer Columbia in 2003 werden ondermeer zijdewormen, spinnen, bijen en mieren mee aan boord genomen en als bij wonder werden enkele nematoden levend terug gevonden in het puin na de catastrofale terugkeer in de atmosfeer van de Columbia. Tijdens andere missies met Amerikaanse ruimteveren werden verschillende schoolprojecten mee aan boord genomen waarbij sommige onder hen mieren en eieren bevatten.
