Eeuwenlang hebben kometen onze aandacht opgewekt. Aan de nachtelijke hemel waren ze iets anders dan de gekende sterren of planeten, omdat ze een lange staart droegen. Dat leidde ook tot hun benaming 'komeet' of 'haarster'. Hun verschijning 'als een vlammend zwaard' was soms een goed voorteken, soms een slecht. Pas nadat Edmund Halley (1656-1742) in 1680 hun elliptische baan rond de zon had bepaald, werd duidelijk dat kometen een onderdeel uitmaken van ons zonnestelsel.
Sindsdien werden talloze kometen ontdekt en is een onderscheid gemaakt tussen kortperiodieke kometen die in minder dan 200 jaar rond de zon draaien en uit de Kuipergordel aan de rand van het zonnestelsel komen, en langperiodieke kometen, komende uit de verre Oortwolk. De brongebieden van de kometen zijn niet meteen bereikbaar voor onderzoek. Maar kometen die in ons zonnestelsel bewegen, kunnen we wel onderscheppen. De directe studie van kometen kan ons inzicht vergroten in het aandeel van komeetwater op aarde. In de jongste jaren van onze planeet, zou er immers water zijn aangeleverd tijdens inslagen van kometen. Het is zelfs mogelijk dat de bouwstenen van het leven op aarde door kometen zijn aangevoerd, want kometen bevatten organische moleculen (waaronder de DNA-bouwstenen guanine en adenine). Maar we willen ook informatie verzamelen over de samenstelling van kometen. Stel dat er eentje op Aarde inslaat, dan willen we weten wat de effecten zullen zijn of hoe we er ons eventueel tegen kunnen beschermen.
In 1998 kwamen twee rampenfilms uit: Armagaddon en Deep Impact. Ze vestigden de aandacht van het brede publiek op de mogelijke inslag van een grote asteroïde of komeet op Aarde. Ook de wetenschap werd erdoor geïnspireerd. Verschillende sondes hebben inmiddels informatie verzameld over een aantal kometen: Giotto (komeet Halley), Deep Space 1 (komeet Borelly), EPOXI (komeet Hartley), e.a. In 2004 werd de ESA-sonde Rosetta gelanceerd, met als doel op een komeet te landen (www.esa.int/rosetta). Nu, 10 jaar later, is het zover. Er zijn nog 500 000 kilometer te overbruggen maar in augustus 2014 zal Rosetta eindelijk de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko bereiken.
Eerst zal een orbiter rond de komeet draaien en foto’s maken. De orbiter draagt elf instrumenten waarvan er drie door de NASA zijn ontwikkeld (zie http://rosetta.jpl.nasa.gov). Het Microwave Instrument for Rosetta Orbiter (MIRO) verzamelt gegevens over de manier waarop gas en stof de komeetkern verlaten en de typische staarten vormen. De UV-spectrometer Alice zal de vrijkomende gassen analyseren en de snelheid meten waarmee water, koolstofmonoxide en koolstofdioxide worden geproduceerd. Tot slot zal de Ion and Electron Sensor (IES) de interactie tussen de zonnewind en de komeetgassen bestuderen.
De drie NASA-instrumenten aan boord van de Europese Rosetta ruimtesonde - Foto: NASA / JPL
In november 2014 moet dan een lander op het komeetoppervlak landen, een waarlijk unieke onderneming in de studie van kometen. De sonde Deep Impact had men wel laten neerstoren op de komeet Temple 1 om indirect aanwijzingen te verkrijgen over de samenstelling van de komeet. Maar de Rosetta-lander Philae zal een boring uitvoeren op het oppervlak en directe geologische gegevens voorbrengen. Iets om alvast naar uit te kijken.
