De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft op woensdag 12 november 2014 geschiedenis geschreven. Voor het eerst is de mens er in geslaagd om een onbemand ruimtetuig te laten landen op het oppervlak van een komeet. De kleine lander vertrok tien jaar geleden samen met de Rosetta ruimtesonde en legde in al die tijd maar liefst 6,5 miljard kilometer af om tot bij de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko te geraken.
Het was iets na 17u00 Belgische tijd toen men in ESA's ESOC vluchtleidingscentrum in Duitsland het signaal ontving waardoor het duidelijk werd dat de kleine lander Philae de afdaling naar het oppervlak van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko had overleefd. Deze afdaling begon zeven uur eerder toen de 100 kilogram zware Philae op een afstand van 22,5 kilometer van de komeet werd losgemaakt van de Europese ruimtesonde Rosetta die zich al sinds augustus 2014 in een baan om de komeet bevindt. Doordat de komeet en de lander zich op een afstand van 510 miljoen kilometer van de Aarde bevinden, doet de data van Philae en Rosetta er 28 minuten over om de Aarde te bereiken. Hierdoor was de spanning in het vluchtleidingscentrum dan ook te snijden tijdens het wachten op het verlossende bericht. Uiteindelijk barstte een luid applaus los en vielen vluchtleiders en wetenschappers elkaar in de armen op het moment dat men het eerste signaal van Philae ontving. Na een lange reis die tien jaar duurde, was deze landing dan ook de spreekwoordelijke ‘kers op de taart’ van een nu al meer dan succesvolle Rosetta ruimtemissie. Deze historische gebeurtenis werd dankzij een livestream van de ESA wereldwijd door meer dan 500 miljoen mensen gevolgd en elke minuut werden er via Twitter maar liefst 10 000 tweets de wereld ingestuurd in verband met deze komeetlanding. De lander zelf, die niet groter is dan een wasmachine, stuurde na het bericht van zijn landing meteen de tweet ‘Touchdown! My new address: 67P!’ de wereld in. De directeur-generaal van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, Jean-Jacques Dordain, liet meteen na de landing in een emotionele speech weten dat dit een grote stap is voor de menselijke beschaving en Europa de eerste is die hierin is geslaagd.
afgestoten en begon aan zijn afdaling naar het komeetoppervlak - Foto: ESA
Niet zonder problemen
Dat Philae succesvol is geland op het oppervlak van de komeet is uiteindelijk toch een verrassing. Zo werden de twee harpoenen aan boord van de kleine lander door een nog onbekende reden niet afgevuurd waardoor de kans bestond dat Philae meteen na de landing terug de ruimte werd ingeslingerd als gevolg van de zwakke zwaartekracht op de komeet. Ook bleek de landing zelf veel zachter te zijn geweest dan men oorspronkelijk aannam. Uit de communicatie met de lander bleek later ook dat Philae wellicht meer dan één keer is geland op de komeet doordat het tuigje na de eerste ‘touchdown’ terug is opgeveerd, gedraaid om vervolgens opnieuw te landen op de komeetkern. Eerder was er in de nacht van 11 op 12 november ook al een probleem opgetreden met een kleine stuwmotor aan boord van Philae. Of de kleine lander zich nu stabiel op het komeetoppervlak bevindt, is tot op heden nog niet duidelijk. Fluctuaties in de radiosignalen en energieopwekking door de zonnepanelen toonden na de lancering aan dat Philae wellicht traag over het oppervlak bewoog doordat het tuigje zich niet had kunnen vastankeren met de harpoenen. Stephan Ulamec, die verantwoordelijk is voor de landing, liet na de historische landing wel weten dat de kans bestaat dat Philae niet meer op zijn drie landingspoten stond. Tijdens een persconferentie op donderdag 13 november maakten wetenschappers uiteindelijk bekend dat Philae niet was geland op de voorziene landingsplaats Agilkia. De eerste landing bevond zich wel op het voorziene punt maar het tuigje stuiterde terug omhoog en landde deze één kilometer verder opnieuw op het oppervlak. Tijdens deze 'sprong' zou de lander een hoogte hebben bereikt van ongeveer één kilometer. Volgens de wetenschappers is Philae nu terechtgekomen in een gebied dat men 'G' noemt en veel grilliger is. Op nieuwe foto's was ook te zien dat de kleine lander op zijn zij ligt aangezien één landingspoot naar de open ruimte is gericht. Voor de missieleiding en de wetenschappers is dit geen goed nieuws aangezien de zonnepanelen van de lander door deze situatie niet optimaal kunnen gebruikt worden. Momenteel hebben de drie batterijen aan boord van Philae nog genoeg energie om de lander tot zaterdag 15 november operationeel te houden.
Het ROLIS-instrument aan boord van Philae maakte deze opname van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko
toen de lander zich op een afstand van ongeveer drie kilometer van het komeetoppervlak bevond - Foto: ESA
Bijzondere prestatie
Nu Philae zich op de komeet bevindt, kan het kleine tuigje hopelijk beginnen aan het wetenschappelijke deel van zijn missie. Zo werd Philae uitgerust met tien wetenschappelijke instrumenten die ontwikkeld werden door diverse Europese wetenschappelijke instituten en ruimtevaartorganisaties. Eén van de belangrijkste instrumenten aan boord van Philae is een boor waarmee de lander tot 23 centimeter diep bodemstalen kan nemen die vervolgens moeten geanalyseerd worden in een mini labo. Andere instrumenten zijn bedoeld om de dichtheid, textuur en porositeit van de komeet vast te stellen alsook om te achterhalen hoe de komeet verandert naarmate deze dichterbij de Zon komt. Het is de eerste maal in de geschiedenis dat een ruimtetuig op een komeetkern landt en dat is voor wetenschappers zeer belangrijk. Zo wil men de samenstelling van de komeet onderzoeken en zal men vooral het water in de komeet analyseren om te zien of dit gelijkenissen vertoont met het water op Aarde. Indien er sterke gelijkenissen zijn, wil dit zeggen dat het water op onze planeet afkomstig is van kometen aangezien de Aarde miljarden jaren geleden werd gebombardeerd door kometen. Dankzij batterijen aan boord van Philae heeft de lander een minimale levensduur van ongeveer zestig uur. Doordat er aan de buitenzijde van de lander zonnepanelen bevinden, hopen ESA en haar wetenschappers echter dat Philae veel langer operationeel zal blijven. Toch is de kans groot dat de levensduur van Philae kort zal zijn aangezien de lander op zijn zij ligt en de komeet steeds actiever wordt naarmate deze de Zon nadert waardoor er steeds meer stof op de zonnepanelen kan komen te liggen. Ook al functioneert Philae ‘maar’ drie dagen op het oppervlak van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko toch is dit voor Europa en haar ruimtevaartprogramma een bijzonder grote en ongeziene prestatie. De Rosetta ruimtesonde zelf zal de volgende maanden in een baan om de komeet blijven cirkelen terwijl het hemellichaam zich steeds dichter bij de Zon begeeft. Hierdoor krijgen wetenschappers een unieke blik op de processen die zich afspelen wanneer kometen, die afkomstig zijn uit de buitenste regionen van ons zonnestelsel, opwarmen en steeds actiever worden.
hoogte van slechts veertig meter. De rotsblok is vijf meter groot - Foto: ESA
