De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft op 1 december 2017 de eerste gegevens en foto's vrijgegeven die werden gemaakt door de nieuwe Sentinel-5P aardobservatiesatelliet. Deze satelliet werd op 13 oktober succesvol in een baan om de Aarde gebracht om met behulp van het door Nederland ontwikkelde Tropomi-instrument dagelijks zeer gedetailleerd de wereldwijde luchtkwaliteit te meten en in kaart te brengen. De eerste beelden zijn van verbluffende kwaliteit en geven onder andere in detail luchtvervuiling weer op locaties waar nauwelijks meetstations zijn.
Ondanks het feit dat de Sentinel-5P satelliet nog niet helemaal operationeel is, zijn de eerste wetenschappelijke resultaten van zeer grote waarde en veelbelovend. Zo wordt de hoeveelheid luchtvervuiling in een ongekende precisie weergegeven. Op één van de eerste foto's die gemaakt werd door Sentinel-5P is de hoeveelheid stikstofdioxide te zien in de atmosfeer boven Europa. Deze vervuiling is afkomstig van het verkeer en de verbranding van fossiele brandstoffen. Opvallend is dat de hoogste concentraties stikstofdioxide zich in de atmosfeer bevinden boven Nederland, het Ruhrgebied in Duitsland en het gebied rond de rivier Po in Italië. Op een andere eerste afbeelding is dan weer de hoeveelheid koolstofmonoxide te zien op wereldwijde schaal. Hieruit blijkt dat de hoogste concentraties koolstofmonoxide zich boven delen van Azië, Afrika en Zuid-Amerika bevinden. Een ander eerste resultaat van de Sentinel-5P satelliet toont ook de hoeveelheid zwaveldioxide in de atmosfeer boven Bali nadat de vulkaan Agung er op 27 november 2017 tot uitbarsting kwam. De snelle eerste resultaten zijn ook het gevolg van de enorme brede kijkhoek van het Tropomi instrument (2 600 kilometer) waardoor Sentinel-5P elke 24 uur onze volledige planeet kan in kaart brengen. Doordat dit nog maar de eerste resultaten zijn van deze nieuwe satelliet zijn wetenschappers enorm opgetogen. Zo zal men in de nabije toekomst luchtvervuiling eender waar op Aarde in zeer hoge resolutie kunnen in kaart brengen.
De hoeveelheid zwaveldioxide in de lucht boven Bali - Foto: ESA/DLR
De 820 kilogram zware Sentinel-5P satelliet werd op 13 oktober omstreeks 11u30 Belgische tijd in de ruimte gebracht door middel van een Russische Rockot draagraket. De lancering van de omgebouwde intercontinentale ballistische raket uit de Koude Oorlog vond plaats op de Plesetsk lanceerbasis, zo'n 800 kilometer ten noorden van Moskou. Uiteindelijk koppelde de satelliet zich los van de derde rakettrap waarna men het eerste signaal van Sentinel-5P iets na 13u00 Belgische tijd ontving. Verwacht wordt dat Sentinel-5P over zes maanden volledig operationeel is.
Sentinel-5P werd uitgerust met het zeer geavanceerde Tropospheric Monitoring Instrument (Tropomi). Deze spectrometer is van Nederlandse makelij en is in staat om de atmosfeer van de Aarde te bestuderen tot op moleculair niveau. Tropomi is het enige instrument aan boord van Sentinel-5P en werd ontwikkeld door Nederlandse wetenschappers en ingenieurs van Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO. Het is het meest geavanceerde Nederlandse ruimtevaartproject ooit. Dankzij dit instrument zijn Europese wetenschappers in staat om gassen als koolmonoxide, methaan, stikstofdioxide, ozon, zwaveldioxide, formaldehyde, wolken en aerosols op een gedetailleerde wijze in kaart te brengen. Al deze gassen beïnvloeden de lucht die we inademen en dus ook onze gezondheid en ons klimaat. Tropomi heeft vanuit een baan om de Aarde, op een hoogte van ongeveer 824 kilometer, een kijkhoek van ongeveer 2 600 kilometer waardoor de satelliet onze volledige planeet in kaart kan brengen in één dag. Terwijl een voorgaand, soortgelijk instrument (Sciamachy) nog een resolutie had van 200 x 30 kilometer per pixel is dat bij Tropomi 7 x 3 kilometer per pixel. Hierdoor kan men veel preciezer en scherper metingen verrichten. De bedoeling is dan ook dat Tropomi een kaart maakt van de belangrijkste luchtvervuilende stoffen en gassen die zich in onze atmosfeer bevinden. Met deze gegevens hopen wetenschappers effectieve maatregelen te kunnen opstellen om de lucht die we constant inademen te beschermen. De Nederlandse overheid investeerde ongeveer 100 miljoen euro in dit ruimtevaartproject.
De Sentinel-5P satelliet maakt deel uit van het Europese Copernicus-programma dat één van de belangrijkste onderzoeksprojecten is van de ESA en de Europese Commissie. De afgelopen jaren werden al vijf andere aardobservatiesatellieten in de ruimte gebracht in het kader van Copernicus die onder andere het landoppervlak, de oceanen, het klimaat en de atmosfeer van onze planeet bestuderen. Uiteindelijk wil men met dergelijke satellieten een continu stroom aan gegevens verkrijgen over de kwaliteit van de atmosfeer, de oceanen en het landoppervlak zodat men deze data kan gebruiken bij het nemen van belangrijke beslissingen over bijvoorbeeld klimaatverandering. Sentinel-P staat voor 'Precursor' en is de eerste Copernicus-missie die is toegespitst op het monitoren van de atmosfeer. Het is een van de zes toegewijde missies die de kern vormen van het Europese Copernicus-programma.
