De rode dwerg Gliese 581 is een ster van magnitude 10.56 en behoort tot spectraalklasse M3V. Deze ster vinden we terug in het sterrenbeeld weegschaal (Libra) en is niet zichtbaar met het blote oog. De afstand van deze zogeheten 'M-dwerg' tot de Aarde bedraagt ongeveer 21 lichtjaar. De benaming 'Gliese' verwijst naar Wilhelm Gliese (1915 –1993), een Duits astronoom die in 1969 de naar hem genoemde catalogus samenstelde van nabije sterren (sterren binnen 82 lichtjaar of 25 parsec van de zon). Tot op heden werden in de buurt van deze ster al drie planeten gevonden: Gliese 581e, Gliese 581b en Gliese 581c.
Eigenschappen
Een rode dwerg Gliese 581 is een kleine en vrij koele ster, van spectraaltype K of M. Het grootste deel van alle sterren zijn rode dwergen die een massa hebben van een tiende tot de helft van die van onze Zon. Deze sterren, die niet warmer zijn dan een paar duizend graden, stralen hoofdzakelijk in het rode gebied van het spectrum (vandaar ook hun naam). Zij zijn de meest voorkomende sterren in het heelal en verbranden traag hun helium zodat zij tot 100 miljard jaar oud kunnen worden.
Ontdekking en methode
Gl 581 b,c en d werden ontdekt met de radiale snelheidsmethode, die berust op het feit dat de beweging van een ster in lichte mate wordt beïnvloed door de planeten die er omheen draaien. De ster “schommelt” dus doordat de planeten er lichtjes aan trekken, wat een rood- of blauwverschuiving van het licht zal veroorzaken dat door de waarnemer op aarde wordt opgevangen (rood = ster beweegt van ons weg, blauw naar ons toe). De planeten werden ontdekt door gebruik te maken van de HARPS spectrograaf (High Accuracy Radial velocity Planet Searcher) die in 2002 werd geïnstalleerd op de 3,6 meter spiegeltelescoop van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), in het La Silla Observatorium in Chili. Een 3-planeten model zoals hieronder beschreven voldoet best aan de waar- genomen bewegingen van de ster.
Gliese 581 b
De planeet is ontdekt door een team van Franse en Zwitserse astronomen die hun ontdekking openbaar maakten op 30 november 2005, als de ontdekking van één van de lichtste exoplaneten die ooit gevonden is. Achteraf bleek dat dit type van planeten vrij frequent voorkomt rond de kleinere dwergsterren. Gliese 581 b bevindt zich dicht bij Gliese 581 (op 6 miljoen km of 0,041 AE) en maakt een volledige omwenteling in een omlooptijd van 5 dagen. Dit impliceert hoge temperaturen op deze planeet, vergelijkbaar met Mercurius (150 °C). De kans op leven is dus quasi onbestaan- de.
Gliese 581 c
Deze planeet (ontdekt op 24 april 2007 door Stéphane Udry van het Observatorium van de Universiteit van Genève in Zwitserland), bevindt zich waarschijnlijk (op de rand van) de bewoonbare zone. Binnen deze zone is water in vloeibare vorm mogelijk. Met een vermoedelijke temperatuur van 0 tot 40°C is Gliese 581 c de eerste planeet die vergelijkbaar is met de aarde. Recent onderzoek in 2007 duidt echter in de richting van aanzienlijk hogere tempe- raturen ten gevolge van een aanwezig “broeikas” effect, dit blijft echter onbevestigd. Ervan uitgaande dat Gliese 581 c een rotsplaneet is en geen ijsplaneet, betekent dat de doorsnede ongeveer 50% groter is dan de aarde. De zwaartekracht is naar schatting 2,2 keer sterker dan die van de aarde. De planeet heeft een omlooptijd van slechts 13 aardse dagen en de afstand tot haar ster bedraagt slechts 7% van de afstand van de aarde tot de zon. Doordat de ster kleiner en kouder is dan de zon, valt Gliese 581 c toch min of meer binnen de bewoonbare zone. De omloopbaan is mogelijk aan zijn zon gebonden, wat betekent dat de planeet tijdens zijn omloop precies éénmaal om zijn eigen as draait. Atmosferische stromingen zouden op de koude zijde misschien leven mogelijk maken.
Gliese 581 d
Gliese 581 d heeft een 8-voudige massa in vergelijking tot de aarde en een omlooptijd van 83 dagen. Hoewel de planeet zich net buiten de Bewoonbare Zone bevindt werd zij recent erkend als de betere kandidaat van de drie voor aanwezigheid van leven. Dit opnieuw ten gevolge van het “broeikas” effect.
