De Europese ruimtesonde Rosetta bevindt zich sinds woensdag 6 augustus 2014 in een baan om de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Na een tien jaar lange reis door de ruimte is het ruimtetuig eindelijk aangekomen bij zijn einddoel waar het de volgende maanden in een baan zal omheen cirkelen. Deze historische gebeurtenis van deze prestigemissie was live te volgen via het internet.
Kosmisch biljart
Oorspronkelijk zou de drie ton zware Rosetta ruimtesonde in januari 2003 gelanceerd worden waarna het tuig in 2011 had moeten aankomen bij de komeet 46P/Wirtanen. Een mislukte lancering van een Ariane 5 draagraket eind 2002 stak helaas stokken in de wielen en zorgde ervoor dat de lancering van Rosetta in 2003 geschrapt werd. Nadat werd vastgesteld wat het probleem was met de ongelukkige Ariane 5 raket was het te laat om Rosetta nog te lanceren waardoor deze een nieuw doel kreeg: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Uiteindelijk werd op 2 maart 2004 Rosetta in de ruimte gebracht door middel van een Ariane 5 raket vanop de Kourou lanceerbasis in Frans-Guyana. De Ariane 5 raket bracht Rosetta tot in een elliptische baan om de Aarde op een hoogte van 200 x 4 000 kilometer waarna de laatste rakettrap twee uur later de ruimtesonde uit deze baan bracht. Omdat er toen geen enkele raket bestond die Rosetta rechtstreeks naar de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko kon brengen, werd het ruimtetuig als een kosmische biljartbal doorheen het zonnestelsel gestuurd. Dankzij scheervluchten langs de Aarde en Mars kreeg Rosetta met zijn lander een extra duwtje. Op 4 maart 2005 maakte Rosetta zijn eerste scheervlucht langs de Aarde waarbij het magnetisch veld van de Aarde en de Maan gebruikt werden om de instrumenten aan boord van het ruimtetuig te kalibreren en te testen. Rosetta vloog hierna op 25 januari 2007 langs de planeet Mars waarbij de instrumenten Mars uitvoerig onderzochten. Deze scheervlucht langs Mars was nodig zodat Rosetta samen met zijn lander Philae van koers kon veranderen door middel van de zwaartekracht om zo een tweede scheervlucht te kunnen maken langs de Aarde in november 2007. Begin september 2007 vloog Rosetta langs de planetoïde 2867 Steins. Dit object uit de planetoïdengordel werd in 1969 ontdekt en heeft een diameter van 4,6 kilometer. Rosetta vloog Steins voorbij op een afstand van 800 kilometer met een snelheid van 8,6 kilometer per seconde. Op 13 november 2009 vloog Rosetta een derde en laatste keer langs de Aarde waarna het onbemande ruimtetuig begon aan zijn reis naar de planetoïde 21 Lutetia. In juli 2010 passeerde de ruimtesonde Rosetta Lutetia op een afstand van 3 160 km, met een snelheid van 15 kilometer per seconde. Opnieuw stuurde de Europese ruimtesonde tal van foto's en wetenschappelijke data over een planetoïde naar de Aarde. Na het bezoek aan de planetoïde Lutetia werd Rosetta in juni 2011 in een zogeheten 'Deep-space hibernation' of 'winterslaap' gebracht. Dit om ervoor te zorgen dat het ruimtetuig in 2014 de komeet zou bereiken met een minimum aan energieverbruik.
De Rosetta ruimtesonde wordt klaargemaakt voor zijn lancering - Foto: ESA
Wakker worden
Begin 2014 was het uiteindelijk tijd om Rosetta opnieuw 'wakker' te maken. De Europese ruimtesonde vloog op dat moment de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko naar de binnenste regionen van het zonnestelsel achterna. Rosetta moest zichzelf op 20 januari 2014 'wakker' maken waarna het ruimtetuig zo snel mogelijk contact moest maken met de Aarde. De eerste signalen werden uiteindelijk om 19u17 Belgische tijd ontvangen waarna een luid applaus losbarstte in het European Space Operations Centre (ESOC) in Duitsland waar Rosetta op de voet wordt gevolgd. Het hele gebeuren was dan ook rechtstreeks te volgen via internet. Op het moment dat men de eerste signalen ontving, bevond het ruimtetuig zich nog op een afstand van ongeveer negen miljoen kilometer van de komeet en 800 miljoen kilometer van de Aarde. De signalen afkomstig van Rosetta deden er op dat moment 45 minuten over om de Aarde te bereiken en werden opgevangen door ondermeer de 70 meter grote schotelantenne in Goldstone die deel uitmaakt van NASA's Deep Space Network. Nu Rosetta opnieuw contact had gemaakt met de Aarde heeft gemaakt, kon de vluchtleiding achterhalen of alle systemen aan boord van Rosetta de lange reis hebben overleefd.
De eerste foto's
Na een reis die meer dan tien jaar duurde en waarbij het ruimtetuig meer dan zes miljard kilometer had afgelegd, naderde de Europese ruimtesonde Rosetta in juli 2014 haar einddoel. Alvorens het zover was, werden de eerste metingen en onderzoeken verricht. Zo fotografeerde Rosetta de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko en was op de opname duidelijk te zien dat het kleine hemellichaam is gehuld in een wolk van stofdeeltjes. Deze wolk, ook wel ‘coma’ genoemd, ontstaat wanneer een komeet opwarmt waardoor vluchtige stoffen beginnen te verdampen. Bij het verdampen nemen deze stoffen kleine stofdeeltjes mee. Daarnaast presenteerde de Europese ruimtevaartorganisatie ESA ook een foto waarop de komeetkern duidelijk te zien was. Op deze opname, die op dinsdag 29 juli 2014 werd gemaakt toen Rosetta zich op een afstand van 1 950 kilometer van de komeet bevond, waren al duidelijk oppervlaktestructuren te zien. Eén van de opvallendste was een gebied dat men de ‘nek’ van de komeet noemt doordat deze duidelijk lichter van kleur is ten opzichte van de rest van dit ijzige object. Op eerdere opnamen was ook al te zien dat de kern van deze komeet uit twee delen bestaat: een ‘kop’ en een ‘lijf’. Hierdoor kreeg deze komeet bij de onderzoekers al gauw de bijnaam ‘badeend’. Helaas waren de opnamen op dat moment nog te onduidelijk om te kunnen concluderen of de de lichtere tint wordt veroorzaakt door afwijkend oppervlaktemateriaal of door hoogteverschillen.
In een baan om de komeet
Op woensdag 6 augustus 2014 was dan eindelijk de grote dag. Na een reis van meer dan tien jaar bracht Rosetta zich die dag, omstreeks 11u00 Belgische tijd, met behulp van haar raketmotor in een eerste baan om de in 1969 ontdekte komeet. Hierdoor werd het Europese ruimtetuig de eerste ruimtesonde dat een rendez-vous manoeuvre uitvoert met een komeet. Dit historisch moment werd via het internet rechtstreeks gevolgd door vele duizenden geïnteresseerden en wetenschappers en in het ESOC-vluchtleidingscentrum in Darmstadt in Duitsland klonk een luid geluich. Rosetta bevond zich op dat moment in een nog onstabiele baan om de komeet dat leek op een driehoek. De zijden van deze driehoek, die ongeveer 100 kilometer lang zijn, worden geleidelijk verkleind waardoor Rosetta uiteindelijk wordt ingevangen door het zwakke zwaartekrachtveld van de komeet. Ondertussen ontving men in het vluchtleidingscentrum de eerste gedetailleerde foto's van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Indien alles verder probleemloos verloopt, moet Rosetta minstens een jaar lang in een baan om de komeet vliegen om van daaruit het oppervlak van de kern van de komeet en de gassen rondom de komeet uitvoerig te bestuderen. Tegen oktober 2014 moeten vluchtleiders en wetenschappers uiteindelijk een perfecte landingsplaats hebben gevonden voor de kleine lander Philae die men een maand later zal laten landen op de komeet. Dit zal de eerste keer zijn in de geschiedenis dat een ruimtetuig een zachte landing zal maken op het oppervlak van een komeet.
Opname van komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko gemaakt door Rosetta
op een afstand van 285 kilometer - Foto: ESA
