Iemand heeft de oudste satelliet van Groot-Brittannië verplaatst en het lijkt erop dat niet precies bekend is wie, wanneer of waarom. Skynet-1A werd gelanceerd in 1969, slechts een paar maanden nadat mensen voet op de maan hadden gezet, en werd hoog boven de oostkust van Afrika geplaatst om communicatie door te geven aan de Britse strijdkrachten. Toen het onbemande ruimtetuig een paar jaar later ophield met werken, was te verwachten dat de zwaartekracht het nog verder naar het oosten zou trekken, boven de Indische Oceaan. Maar vandaag bevindt Skynet-1A zich vreemd genoeg op een halve planeet afstand, op een positie van 36.000 km boven Amerika.
Orbitale mechanica betekent dat het onwaarschijnlijk is dat de half ton wegende militaire satelliet simpelweg naar zijn huidige locatie is afgedreven. Het is vrijwel zeker dat het halverwege de jaren zeventig de opdracht kreeg om zijn stuwraketten af te vuren om naar het westen te gaan. De vraag is wie dat was en met welke autoriteit en welk doel? Het is intrigerend dat belangrijke informatie over een eens vitaal onderdeel van de nationale veiligheid zomaar kan verdwijnen. Maar, afgezien van de fascinatie, kun je je ook afvragen waarom het er nog toe doet. We hebben het tenslotte over afgedankte ruimteafval van 50 jaar geleden. “Het is nog steeds relevant omdat degene die Skynet-1A heeft verplaatst ons weinig plezier heeft gedaan,” zegt ruimtevaartconsultant Dr. Stuart Eves. “Het bevindt zich nu in wat wij een 'zwaartekrachtput' noemen op 105 graden westerlengte en dwaalt heen en weer als een knikker op de bodem van een kom. En helaas komt hij daardoor regelmatig in de buurt van ander satellietverkeer. “Omdat hij dood is, bestaat het risico dat hij ergens tegenaan botst en omdat het 'onze' satelliet is, zijn wij er nog steeds verantwoordelijk voor,” legt hij uit.
Dr. Eves heeft oude satellietcatalogi en de Nationale Archieven doorgespit en wereldwijd met satellietexperts gesproken, maar hij kan geen aanwijzingen vinden over het gedrag aan het einde van de levensduur van het oudste ruimtevaartuig van Groot-Brittannië. Het is misschien verleidelijk om naar een samenzweringstheorie of twee te grijpen, niet in de laatste plaats omdat het moeilijk is om de naam “Skynet” te horen zonder te denken aan het kwaadaardige, zelfbewuste kunstmatige intelligentiesysteem (AI) in de film The Terminator. Maar er is geen ander verband dan de naam en het echte leven is altijd prozaïscher. Wat we wel weten is dat Skynet-1A in de VS werd gemaakt door het inmiddels ter ziele gegane lucht- en ruimtevaartbedrijf Philco Ford en in de ruimte werd gebracht door een Delta-raket van de Amerikaanse luchtmacht. “De eerste Skynet-satelliet zorgde voor een revolutie in de Britse telecommunicatiecapaciteit, waardoor Londen veilig kon communiceren met Britse strijdkrachten zo ver weg als Singapore. Vanuit technologisch oogpunt was Skynet-1A echter meer Amerikaans dan Brits, omdat de Verenigde Staten het zowel bouwden als lanceerden,” merkte Dr. Aaron Bateman op in een recent artikel over de geschiedenis van het Skynet-programma, dat nu aan zijn vijfde generatie toe is.
Deze visie wordt bevestigd door Graham Davison die begin jaren 70 met Skynet-1A vloog vanuit het Britse operatiecentrum op RAF Oakhanger in Hampshire. “De Amerikanen bestuurden de satelliet oorspronkelijk in een baan om de aarde. Ze testten al onze software tegen die van hen, voordat ze uiteindelijk de controle overdroegen aan de RAF,” vertelde de gepensioneerde ingenieur. “In essentie was er dubbele controle, maar wanneer of waarom Skynet-1A misschien werd teruggegeven aan de Amerikanen, wat waarschijnlijk lijkt - ik ben bang dat ik het me niet kan herinneren,” zegt de heer Davison, die nu in de 80 is.
Rachel Hill, een promovenda aan het University College in Londen, heeft ook de Nationale Archieven doorgespit. Haar lezing heeft haar geleid naar een zeer redelijke mogelijkheid. “Een Skynet team van Oakhanger zou naar de USAF satelliet faciliteit in Sunnyvale gaan (in de volksmond bekend als de Blue Cube) en Skynet bedienen tijdens 'Oakout'. Dit was toen de controle tijdelijk werd overgedragen aan de VS terwijl Oakhanger uit de lucht was voor noodzakelijk onderhoud. Misschien is de verhuizing toen gebeurd?” speculeerde mevrouw Hill. De officiële, hoewel onvolledige, logboeken over de status van Skynet-1A suggereren dat de uiteindelijke leiding in handen van de Amerikanen kwam toen Oakhanger de satelliet in juni 1977 uit het oog verloor. Maar hoe Skynet-1A ook werd verplaatst naar zijn huidige positie, hij mocht uiteindelijk sterven op een onhandige plaats terwijl hij eigenlijk op een “orbitaal kerkhof” had moeten staan. Dit verwijst naar een gebied nog hoger in de lucht waar oude ruimteafval geen enkel risico loopt om in botsing te komen met actieve telecommunicatiesatellieten. Het kerkhof is nu standaardpraktijk, maar in de jaren 1970 dacht niemand veel na over de duurzaamheid van de ruimte.
De houding is sindsdien veranderd omdat het ruimtedomein overvol raakt. Op 105 graden westerlengte kan een actieve satelliet tot vier keer per dag een brokstuk binnen 50 km van zijn positie zien komen. Dat klinkt misschien alsof ze niet bij elkaar in de buurt zijn, maar met de snelheden waarmee deze afgedankte objecten zich voortbewegen, begint het een beetje te dichtbij te komen. Het Ministerie van Defensie zei dat Skynet-1A constant in de gaten wordt gehouden door het Britse National Space Operations Centre. Andere satellietoperatoren worden op de hoogte gebracht als er een bijzonder nauwe samenstand dreigt te ontstaan, voor het geval ze moeten uitwijken.
Maar uiteindelijk zal de Britse regering er misschien aan moeten denken om de oude satelliet naar een veiligere locatie te verplaatsen. Er worden technologieën ontwikkeld om in de ruimte achtergebleven troep op te ruimen. Het Britse ruimteagentschap financiert al pogingen om dit op lagere hoogtes te doen en de Amerikanen en de Chinezen hebben laten zien dat het mogelijk is om verouderde hardware te grijpen, zelfs in de hoge baan waar Skynet-1A zich in bevindt. “Stukken ruimteafval zijn net tikkende tijdbommen”, zegt Moriba Jah, een professor in lucht- en ruimtevaarttechniek aan de Universiteit van Texas in Austin. “We moeten voorkomen wat ik superverspreiding noem. Als deze dingen ontploffen of als er iets tegenaan botst, genereert dat duizenden brokstukken die vervolgens een gevaar vormen voor iets anders waar we om geven.”
Bron: BBC
