NASA's Europa Clipper ruimtesonde is op maandag 14 oktober 2024 gelanceerd met een SpaceX Falcon Heavy raket vanaf NASA's Kennedy Space Center (KSC) in Florida, als start van een langverwachte astrobiologische missie naar de Jupitermaan Europa. De raket steeg op vanaf KSC's Pad 39A om 18u06 Belgische tijd, toen de 27 Merlin-motoren van de eerste trap van de raket tot leven kwamen en de Europa Clipper de lucht in stuurden.
De motoren van de twee zijboosters van de Falcon Heavy stopten ongeveer drie minuten na de vlucht en maakten zich los van de centrale kern van de raket, die nog een minuut doorging. Ongeveer vier minuten na de lancering scheidde de tweede trap zich van de kernbooster. De Europa Clipper ruimtesonde vertrok 58 minuten na deze mijlpaal op een interplanetaire baan, precies zoals gepland. En een paar minuten later kon het team communiceren met de sonde, wat een applaus ontlokte aan de controlekamer. De lancering vond uiteindelijk een paar dagen later plaats dan oorspronkelijk gepland, dankzij moeder natuur. NASA en SpaceX mikten oorspronkelijk op donderdag 10 oktober voor de lancering, maar verschoven de lancering om te wachten op orkaan Milton, die woensdagavond 9 9 oktober de Golfkust van Florida trof. NASA sloot uiteindelijk KSC om zich tegen de storm te beschermen. Als onderdeel van deze voorbereidingen werd de Europa Clipper vastgezet in een SpaceX hangar bij Pad 39A.
Een lange weg naar het lanceerplatform
Eind 2015 gaf het Amerikaanse Congres NASA de opdracht om de Europa Clipper te lanceren met het Space Launch System (SLS), NASA's enorme maanraket. De SLS was toen nog in ontwikkeling en zou dat nog een aantal jaren blijven. Vertragingen met de krachtige raket en de noodzaak om ten minste de eerste drie SLS-voertuigen te gebruiken voor lanceringen voor NASA's Artemis-maanprogramma, zorgden ervoor dat de lanceringsdatum van de Europa Clipper in het ongewisse bleef. (SLS debuteerde eind 2022 en stuurde met succes de onbemande Artemis 1 missie naar de maan). Het begrotingsvoorstel voor 2021 van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden instrueerde NASA om Europa Clipper in 2025 te lanceren en dat te doen met een SLS “indien beschikbaar”. Deze twee cruciale woorden zetten de sonde op weg naar een commerciële draagraket, wat een Falcon Heavy bleek te zijn. De overstap ging echter niet zonder slag of stoot. De enorme kracht van de SLS - de sterkste raket ooit voor een operationele missie - zou Europa Clipper in minder dan drie jaar rechtstreeks naar het Jupiter-systeem hebben geslingerd.
De reis zal nu ongeveer twee keer zo lang duren, ook al stond Falcon Heavy in volledig vervangbare modus. Europa Clipper zal een Mars flyby (in februari 2025) en een Earth flyby (in december 2026) moeten uitvoeren om genoeg snelheid op te pikken om zijn bestemming in april 2030 te bereiken. Raketproblemen waren niet de enige haperingen op de weg van Europa Clipper naar het lanceerplatform. Zo leidden de stijgende kosten van de ruimtesonde van $5 miljard ertoe dat NASA de ontwikkeling van een van de wetenschappelijke instrumenten van de sonde annuleerde - de Interior Characterization of Europa Using Magnetometry (ICEMAG), een magnetometer die is ontworpen om het magnetische veld van Europa te meten. En in mei 2024 ontdekte NASA dat transistors die vergelijkbaar zijn met de transistors die aan boord van de Europa Clipper worden gebruikt en die verantwoordelijk zijn voor het regelen van de elektriciteit op de sonde, “defect raakten bij lagere stralingsdoses dan verwacht”. De openbaring zette NASA ertoe aan om verdere tests met de hardware uit te voeren en uiteindelijk eind augustus te concluderen dat “de transistors de basismissie kunnen ondersteunen” naar de stralingsrijke omgeving rond Jupiter.
Een ambitieuze missie naar een intrigerende maan
Europa Clipper is een van NASA's meest opwindende en ambitieuze missies ooit. Neem de sonde zelf: Het is het grootste ruimtevaartuig dat de organisatie ooit heeft gebouwd voor een planetaire missie. Het woog ongeveer 6.000 kilo bij de lancering en met de zonnepanelen uitgetrokken zal het ongeveer 30 meter lang zijn - groter dan een basketbalveld. Dan is er nog het doel van de sonde. Europa is een van de vier Galileïsche manen van Jupiter. Het is bedekt met een bevroren buitenste korst waaronder volgens wetenschappers een enorme oceaan van zout vloeibaar water klotst, en het wordt algemeen beschouwd als een van de beste kansen van het zonnestelsel om buitenaards leven te herbergen.
Bovendien werden al in 2012 bij studies mogelijke waterpluimen waargenomen die van het oppervlak van Europa afkomen. Sommige onderzoekers denken dat deze waterpluimen en de openingen waaruit ze komen, bewijzen kunnen bevatten van leven onder de ijzige korst van de maan. NASA-wetenschappers willen snel duidelijk maken dat de Europa Clipper niet naar leven op Europa zal zoeken, maar alleen naar de mogelijkheid dat de omgeving onder het oppervlak leven kan ondersteunen.
“Als er leven is op Europa in deze bewoonbare omgeving die we onderzoeken, dan bevindt het zich onder de oceaan, zodat we het niet kunnen zien”, zei Bonnie Buratti, plaatsvervangend projectwetenschapper van Europa Clipper bij NASA's Jet Propulsion Laboratory in Zuid-Californië, tijdens een persbriefing in september. “We zoeken naar chemische stoffen op het oppervlak, organische stoffen die de voorlopers van leven zijn. Er zijn droomdingen die we zouden kunnen waarnemen,” zei Buratti, ”zoals DNA of RNA, maar die verwachten we niet te zien. Dus [de missie] is eigenlijk alleen maar op zoek naar een bewoonbare omgeving en bewijs voor de ingrediënten van leven, niet naar leven zelf.” Clipper zal ook Europa's ijskap in detail karakteriseren. Dit werk kan goede plekken aanwijzen waar een lander die op leven jaagt - een toekomstige missie die NASA in opdracht van het Congres moet ontwikkelen - zou kunnen landen en werken.
Europa Clipper zal gegevens verzamelen met behulp van negen wetenschappelijke instrumenten, waaronder zichtbaarlicht- en thermische camera's, verschillende spectrometers en apparatuur die Europa's magnetische omgeving zal karakteriseren. Samen zal deze hardware de wetenschappers van de missie helpen om drie hoofddoelen te bereiken, zoals NASA's Europa Clipper pagina vermeldt:
- De dikte van Europa's ijzige omhulsel bepalen en begrijpen hoe Europa's oceaan interageert met het oppervlak;
- De samenstelling van Europa's oceaan onderzoeken om te bepalen of deze de ingrediënten bevat om leven mogelijk te maken en in stand te houden;
- Bestuderen hoe Europa's oppervlak is gevormd en tekenen van recente activiteit opsporen, zoals schuivende korstplaten of waterpijpen die water de ruimte in blazen.
Bron: Space.com
