De HiRISE camera op de Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) levert geregeld prachtige foto’s van het oppervlak van Mars. Voorlopig wandelen er nog geen geologen op Mars, dus moeten we de landschapselementen op die foto’s visueel vergelijken met aardse tegenhangers. Ik beschouw deze methode als een voortzetting van de geologische 'wet' die James Hutton (1726-1797) publiceerde in zijn Theory of the Earth uit 1795.
Hutton was tot het inzicht gekomen dat geologische processen als erosie, afzetting, gebergtevorming, enz., zeer langzame processen waren. Of in zijn eigen woorden: “de aarde heeft geen haast.” Dit werd de basis van het Uniformitarisme: de geologische processen die nu op aarde werken, werkten ook in het verleden. En nu kunnen we eraan toevoegen dat die processen ook op Mars actief zijn.
Met die geologische 'wet' als achtergrond, wordt het mogelijk om de landschapsvormen op Mars te interpreteren. Bovenstaande foto werd gemaakt op 6 januari 2014 en later vrijgegeven door de Universiteit van Arizona die de HiRISE camera beheert. Het toont een gebied in Juventae Chasma op Mars. Als je de foto van op enige afstand bekijkt, zou je er een sensueel scenario uit de film Avatar bij kunnen bedenken. Maar het gaat wel degelijk om een landschap op Mars. Bekijk de foto van dichtbij en je ontwaart vooral de vele duinen en zandribbels, zoals we die ook op aardse woestijnen tegenkomen. Dit landschap is duidelijk door de wind gevormd. Geologen noemen dergelijke reliëfvormen ook eolische reliëfvormen, naar de klassieke god van de wind: Aeolus.
Op aarde onderscheiden we verschillende eolische reliëfvormen. Daarvan zijn er op Mars vier bekend. Omdat deze reliëfvormen gevormd zijn in los zand en daardoor een golvend uiterlijk hebben, worden ze gekenmerkt door hun golflengte (de afstand tussen twee opeenvolgende golftoppen). Zandribbels zijn maximaal 20 meter van elkaar verwijderd en kunnen voor Mars enkel met hoge-resolutiecamera’s zichtbaar gemaakt worden. Transverse aeolian ridges (TARs) zijn zandribbels met een golflengte van 20 tot 70 meter. Duinen zijn veel groter (golflengte van 100 meter tot 1 kilometer) en heel wat duinen zijn op Mars nog altijd actief. Dat betekent dat ze door de wind worden voortbewogen. De grootste eolische reliëfvorm op Mars is de zogeheten 'draa' (golflengte groter van 1 kilometer) en deze is redelijk zeldzaam.
De foto toont zandribbels, TARs en duinen als je erop inzoomt, maar het grote beeld toont een draa. De sensuele schaduw is ontstaan door de steile hellingen ervan. Het duurt duizenden Marsjaren om een dergelijke immense reliëfvorm te produceren. Waarschijnlijk is er een verband met de jaarlijkse seizoenale zandstormen terwijl de kleinere reliëfvormen vooral door dagelijkse windpatronen zijn gevormd. Geen enkele aardse woestijn kan een dergelijk groots landschap evenaren. Juventae Chasma is een ideale plek voor toekomstige duinsurfers...
