In 2017 ontdekte en bevestigde NASA het eerste interstellaire object dat ons zonnestelsel binnenkwam. Het waren geen buitenaardse wezens. Maar artist impressions van het object (genaamd 'Oumuamua, het Hawaïaanse woord voor “verkenner”) lijken wel op een buitenaards ruimteschip uit een sciencefiction roman. Dit vreemde beeld komt doordat astronomen niet goed weten hoe ze de interstellaire bezoeker moeten classificeren. Zijn snelheid en pad rond de zon komen niet overeen met een typische asteroïde, maar hij heeft ook geen heldere staart of kern (ijzige kern) die we normaal associëren met kometen. Oumuamua heeft echter grillige bewegingen die overeenkomen met het ontsnappen van gas uit zijn oppervlak. Deze 'donkere komeet' heeft astronomen sindsdien op het verkeerde been gezet.
Vandaag de dag zijn er nog meer van deze mysterieuze objecten ontdekt, en vorige week zijn er nog eens 10 aangekondigd. Hoewel hun aard en oorsprong nog steeds onduidelijk zijn, hebben astronomen onlangs bevestigd dat donkere kometen in twee hoofdcategorieën vallen: kleinere objecten die zich in ons binnenste zonnestelsel bevinden en grotere objecten (100 meter of meer) die voorbij de baan van Jupiter blijven. 3200 Phaethon, het moederlichaam van de beroemde Geminiden-meteorenregen, is misschien wel zo'n object.
Waarin verschillen donkere kometen van normale kometen?
Kometen, die vaak worden omschreven als de “vuile sneeuwballen” van het zonnestelsel, zijn ijzige lichamen gemaakt van rots, stof en ijs. Deze overblijfselen van het vroege zonnestelsel zijn cruciaal voor het ontsluieren van belangrijke mysteries over de vorming van onze planeet, de oorsprong van het water op aarde en zelfs de ingrediënten voor leven. Astronomen kunnen kometen bestuderen als ze onze zon naderen. Hun schitterende staarten worden gevormd als zonlicht hun ijzige oppervlak verdampt. Maar niet alle kometen laten zo'n oogverblindend schouwspel zien. De nieuw ontdekte donkere kometen vormen een uitdaging voor ons typische begrip van deze hemelse zwervers. Donkere kometen zijn ongrijpbaarder dan hun heldere broers en zussen. Ze hebben geen gloeiende staart en lijken in plaats daarvan op asteroïden, die verschijnen als een zwak lichtpuntje tegen de uitgestrekte duisternis van de ruimte. Ze onderscheiden zich echter door hun banen. Net als heldere kometen volgen donkere kometen langgerekte, elliptische banen die hen dicht bij de zon brengen voordat ze weer naar de verste uithoeken van het zonnestelsel trekken. Ze gaan verder dan Pluto en sommige bereiken zelfs de Oortwolk, een enorme bel van kleine objecten aan de rand van ons zonnestelsel. Dankzij hun snelheid en paden kunnen astronomen hun oorsprong bepalen.
Maar wat maakt deze kometen zo donker? Er zijn drie belangrijke redenen: grootte, rotatie en samenstelling of ouderdom. Donkere kometen zijn vaak klein, slechts een paar meter tot een paar honderd meter breed. Hierdoor is er minder oppervlakte voor materiaal om te ontsnappen en zich te vormen tot de prachtige staarten die we bij typische kometen zien. Ze draaien vaak vrij snel en verspreiden ontsnappend gas en stof in alle richtingen, waardoor ze minder goed zichtbaar zijn. Ten slotte kunnen hun samenstelling en leeftijd ertoe leiden dat ze minder of geen gas verliezen, omdat de materialen die in de staarten van heldere kometen gaan zitten na verloop van tijd uitgeput raken. Deze verborgen reizigers kunnen net zo belangrijk zijn voor astronomische studies, en ze kunnen zelfs verwant zijn aan hun heldere tegenhangers. De uitdaging is nu om meer donkere kometen te vinden.
De donkere komeet Oumuamua - Foto: ESO
Hoe kunnen we donkere kometen vinden?
Hoe vinden we deze mysterieuze donkere kometen eigenlijk? Als ze dichter bij de zon komen, zien we geen spectaculaire staarten van brokstukken meer. In plaats daarvan vertrouwen we op het licht dat ze van onze zon weerkaatsen. Deze kleine jongens mogen dan wel sluipend zijn voor onze ogen, maar ze zijn vaak geen partij voor onze grote telescopen over de hele wereld. De ontdekking van tien nieuwe donkere kometen vorige week was allemaal te danken aan één verbazingwekkend instrument, de Dark Energy Camera (DECam) op een grote telescoop in Chili. Deze camera kan donkere energie niet direct 'zien', maar is ontworpen om enorme foto's van ons heelal te maken, zodat we verre sterren, sterrenstelsels en zelfs verborgen objecten in het zonnestelsel kunnen zien.
In hun recente onderzoek hebben astronomen ontdekt dat sommige van deze nachtelijke foto's waarschijnlijk donkere kometen bevatten. Het goede nieuws is dat we meer aandacht beginnen te krijgen voor deze objecten en hoe we ze kunnen vinden. Nog beter nieuws is dat we in 2025 een gloednieuwe megacamera in Chili hebben om ze te vinden. Dit wordt het Vera C. Rubin Observatorium, met de grootste digitale camera ooit gebouwd. Hiermee kunnen we sneller meer beelden maken van onze nachtelijke hemel en objecten zien die nog zwakker zijn. Het is waarschijnlijk dat we in de komende tien jaar het aantal bekende donkere kometen kunnen verdubbelen of zelfs verdrievoudigen en hun interessante ontstaansverhalen kunnen gaan begrijpen. Er zouden wel eens meer 'Oumuamua-achtige objecten' kunnen zijn die wachten tot wij ze vinden.
Bron: Phys.org
