Haumea, die genoemd werd naar de Hawaiiaanse godin van de fertiliteit en geboorte, is een dwergplaneet met een massa van slechts een derde van dat van Pluto. Deze dwergplaneet maakt deel uit van de Kuipergordel en rond de ontdekking van deze dwergplaneet heerst al vele jaren onduidelijk aangezien twee teams van astronomen de ontdekking opeisen.
Rondom Haumea draaien ook twee kleine maantjes die bijzondere eigenschappen hebben. Wellicht zijn deze ontstaan door een botsing van een groot object met Haumea. Op 17 september 2008 werd dit hemellichaam, met de voormalige naam 136108, officieel geclassificeerd als dwergplaneet door de Internationale Astronomische Unie (IAU).
Ontdekking
Rondom de ontdekking van Haumea is al heel wat discussie geweest in astronomische kringen. Mike Brown en zijn team van Caltech ontdekten Haumea in december 2004 op opnamen die ze gemaakt hadden op 6 mei 2004. Op 20 juli 2005 publiceerden zij via het internet een rapport waarin de ontdekking aangekondigd zou worden op een conferentie in september 2005. Rond deze periode ontdekte José Luis Ortiz Moreno en zijn team van het Spaanse Instituto de Astrofísica de Andalucía Haumea ook op opnamen die ze hadden gemaakt tussen 7 en 10 maart 2003. In de nacht van 27 juli 2005 stuurde Ortiz een email naar het Minor Planet Center waarin hun ontdekking stond. Beide teams eisten uiteindelijk de ontdekking van de dwergplaneet op. Volgens de International Astronomical Union (IAU) kan de ontdekking van een dwergplaneet enkel opgeeist worden door zijn ontdekker indien men het Minor Planet Center hier van op de hoogte brengt met voldoende data. Toen de IAU op 17 september 2008 Haumea classificeerden als dwergplaneet werd er niets vermeld over de ontdekking. De plaats van de ontdekking is volgens de gegevens van de IAU de Sierra Nevada Observatory waar het team van Ortiz aan het werk was. De naam Haumea zou dan weer gekozen zijn door Mike Brown en zijn team.
Eigenschappen
Astronomen vermoeden dat Haumea een diameter heeft van 1 700 kilometer (70% van Pluto) en dat de dwergplaneet gemiddeld 51 AE verwijderd is van de zon. Haumea wordt aanzien als een uitzondering in de klassieke Kuipergordelobjecten door de erg grote elongatie. Deze is tweemaal zo lang in de grootste equatoriale diameter dan de breedte aan de polen. Aangezien de zwaartekracht voldoende is om een afgeronde ellipsvorm te behouden voldoet het aan de vereiste van hydrostatisch evenwicht dat nodig is om geclassificeerd te worden als een dwergplaneet. Deze grote elongatie, samen met de snelle rotatie van Haumea, twee manen, hoge dichtheid en een hoge weerkaatsingsvermogen door gekristalliseerd water aan het oppervlak doen vermoeden dat ze het gevolg zijn van een zware botsing die Haumea als grootste lid achterliet van de botsingsgroep. Doordat Haumea twee manen heeft is men er in geslaagd de exacte massa van de dwergplaneet te bepalen. De dwegplaneet draait één maal om de 283 jaar rondom de zon en heeft een inclinatie van 28° ten opzichte van de ecliptica. Haumea zou een massa hebben die gelijk is aan 6% van die van onze maan. Haumea heeft een visuele magnitude van 17,3 waardoor deze dwergplaneet het derde helderste object is na Pluto en Makemake uit de Kuipergordel. Een ander zeer opvallend kemerk aan Haumea is zijn helderheid. Deze dwergplaneet is zo helder als sneeuw waardoor wetenschappers vermoeden dat het oppervlak van Haumea voor 66 tot 80% bestaat uit gekristalliseerd waterijs en waterstofcyanide.
Naam en classificatie
Haumuea is officieel geclassificeerd als een dwergplaneet wat betekend dat het object groot genoeg is om een hydrostatisch evenwicht te bereiken, maar in de omgeving van haar baan het pad nog dient vrij te maken van gelijkaardige objecten. De toekenning van de term dwergplaneet, en dit samen met de positie van de baan, betekent ook dat het geclassificeerd kan worden als een zogenaamde 'plutoïde'. Hoewel Haumea niet sferisch is kreeg het toch de classificatie als dwergplaneet omdat het wel een hydrostatisch evenwicht bereikt heeft. De erg ovale vorm van de baan is te wijten aan de snelle rotatie en niet door onvoldoende zwaartekracht. Voor de classificatie kreeg Haumea de tijdelijke naam 136108. Op 17 september 2008 classificeerde de Internationale Astronomische Unie object 136108 als een dwergplaneet en kondigde men aan dat de officiële naam Haumea werd. De IAU accepteerde ook de twee namen van de twee manen: Hi-iaka en Namaka. Deze kleine manen werden genoemd naar de namen van twee dochters van Haumea. De naam werd gekozen om de manier van vorming van de objecten te doen weerspiegelen. In de mythe sprongen de kinderen van verschillende delen van haar lichaam. De manen van Haumea zouden ook afgebroken zijn van het lichaam bij een oude botsing.
Manen
Haumea heeft twee manen die in 2005 door Mike Brown ontdekt werden door observaties van Haumea aan de W.M. Keck Observatory. Hi'iaka werd als eerste ontekt en heeft een diameter van ongeveer 350 kilometer. De tweede maan, Namaka, heeft een diameter van 170 kilometer en is slechts 1,5% zo helder als Haumea. terwijl Hi'iaka elke 49 dagen om Haumea draait, doet Namaka er 18 dagen over om eenmaal rondom de dwergplaneet de draaien. Deze manen zijn in verschillende opzichten heel bijzonder aangezien ze wellicht ontstaan zijn uit een botsing van een groot object met Haumea en het oppervlak van Hi'iaka grote hoeveelheden waterijs zou bezitten. Door hun kleine diameter en hun verre afstand tot de zon zijn deze twee manen enkel waarneembaar met telescopen die beschikken over een spiegel groter dan 2 meter.
