De allereerste foto van een zwart gat in 2019 kon alleen gemaakt worden met een wereldwijd netwerk van telescopen, de Event Horizon Telescope (EHT). Om toekomstige metingen te verbeteren en een film van zwarte gaten te kunnen maken, is de toevoeging van een radiotelescoop in Afrika nodig. Dankzij een garantstelling van de Radboud Universiteit, is er nu groen licht voor de start van het Africa Millimetre Telescope (AMT). Het project heeft als doel een radiotelescoop in Namibië te bouwen. Daarnaast garandeert de Radboud Universiteit een wetenschappelijke en technische bijdrage aan het EHT-consortium voor de komende tien jaar.
Africa Millimetre Telescope
De AMT wordt de eerste radiotelescoop in Afrika die gevoelig is voor millimeter golflengte straling, en maakt deel uit van een groot samenwerkingsproject tussen de Radboud Universiteit en de University of Namibia (UNAM). Hoofddoel van het project is om met een radiotelescoop in Namibië het telescopennetwerk van de Event Horizon Telescope uit te breiden. “Door de toevoeging van de AMT aan het netwerk van EHT zijn er meer verbindingen tussen de telescopen mogelijk, zodat betere afbeeldingen en video’s van het zwarte gat in ons eigen sterrenstelsel gemaakt kunnen worden. Wij kunnen hierdoor onze theorieën van zwarte gaten nog beter testen, en begrijpen hoe ze enorme hoeveelheden energie kunnen opwekken”, zegt Heino Falcke, bedenker en wetenschappelijk leider van het project.
De AMT werkt ook als standalone telescoop, de enige van zijn soort in heel Afrika. De telescoop kan variaties in helderheid van grote en kleine zwarte gaten gaan monitoren, ook in samenwerking met optische telescopen of gammastralen telescopen zoals de H.E.S.S. in Namibië en de CTA in Chili. De telescoop, met een doorsnee van 15m, wordt gebouwd naar een beproefd ontwerp en wordt uitgerust met de nieuwste generatie instrumenten. Soortgelijke telescopen staan al bij de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili en bij het Institut de Radioastronomie Millimétrique (IRAM) op de Plateau de Bure in de Franse Alpen. De AMT wordt op een duurzame manier aangedreven, door het gebruik van zonnestroom en wellicht waterstof.
Garantstelling
De Radboud Universiteit staat garant voor 1 miljoen per jaar voor beheer en gebruik van de telescoop en deelname aan de Event Horizon Telescope. Deze garantstelling geldt voor een periode van tien jaar en wordt in fasen toegekend, op basis van projectvoortgang en het verwerven van externe fondsen en middelen. Daarnaast staat de Radboud Universiteit garant voor een investering van 1,9 miljoen euro in de AMT telescoop zelf. De garantstellingen van de Radboud Universiteit vormen een goede basis voor het aanvragen van verdere subsidies en investeringen.
Han van Krieken, Rector Magnificus van de Radboud Universiteit: “Het gaat om aansprekend fundamenteel onderzoek dat alleen kan plaatsvinden met grote investeringen en langdurende internationale samenwerking. Onderzoekers van de Radboud Universiteit kunnen daar de komende jaren aan blijven bijdragen en een voortrekkersrol blijven spelen.”
Namibië
De University of Namibia (UNAM) is, samen met lokale bedrijven, mede-verantwoordelijk voor de realisatie en het beheer van de telescoop. Dit biedt unieke kansen voor de sterrenkunde in Namibië om eigen onderzoek uit te voeren en hun positie in de wetenschap te versterken. Om de volgende generatie Namibiërs klaar te stomen voor de AMT, kent het project een eigen educatie- en outreachprogramma, en wordt er actief samengewerkt met partners uit de lokale industrie. Zo start in januari 2022 de eerste Namibische PhD-student van de AMT Fellowship Programme en reist vanaf zomer 2022 een mobiel planetarium naar basisscholen door heel Namibië.
Vice-Chancellor UNAM, Prof. Kenneth Matengu: “In veel Afrikaanse gemeenschappen heeft de ruimte een symbolische betekenis. De AMT dient als light house-project voor de volgende generatie Namibische technici en wetenschappers in het algemeen. Het geeft UNAM in het bijzonder de unieke kans om deel uit te maken van vooruitstrevende, internationale projecten die de wetenschap naar grotere hoogten kunnen brengen. Ik kijk uit naar spannende tijden.” Het Radboud Radio Lab voert de technische aspecten van het project uit. Directeur Marc Klein Wolt: “Met deze bijzondere ondersteuning van de Radboud Universiteit is de realisatie van de AMT-telescoop in 5 jaar van nu een realiteit geworden. De AMT is topwetenschap in Namibië, met Namibië. Wij zijn heel dankbaar voor de goede samenwerking met het land.”
Internationale samenwerking
Het AMT project is een toonbeeld van internationale samenwerking: al in 2015 tekenden partners als de Rössing Foundation, Walvis Bay Corridor Group, en KLM een support statement. Het onderzoeksprogramma voor de AMT wordt voorbereid door wetenschappers van onder meer Radboud Universiteit, Universiteit van Amsterdam, MIT, ESO, Oxford University, University of Turku, Aalto University, het Joint Institute for VLBI-Eric (JIVE) en UNAM. Er wordt ook met andere partijen onderhandeld over een deelname aan het project. Binnen de EHT werkt de Radboud Universiteit al samen met Europese stakeholders als de Max Planck Gesellschaft, Goethe Universität Frankfurt en Institut de Radioastronomie Millimétrique.
Huib Jan van Langevelde, directeur van EHT (JIVE Dwingeloo / Universiteit Leiden), is enthousiast over de toekenning en onderschrijft het belang van de garantstelling van de Radboud Universiteit voor het AMT-project: “De AMT is vanuit Europa een essentiële uitbreiding aan het wereldwijde netwerk, en een belangrijke stap voorwaarts in het verbeteren van de toekomstige wetenschap met de Event Horizon Telescope.”
Bron: Radboud Universiteit
