Een nieuwe opname van ESO’s VISTA-telescoop toont een hemels landschap van gloeiende gaswolken en slierten stof rond hete jonge sterren. De infraroodfoto plaatst de stellaire kraamkamer NGC 6357 in een verrassend nieuw licht. Hij maakt deel uit van een nog lopende VISTA-survey die de Melkweg in kaart brengt om meer inzicht te krijgen in de structuur van ons sterrenstelsel.
NGC 6357, die vanwege zijn vorm op opnamen in zichtbaar licht ook wel de Kreeftnevel wordt genoemd [1], is een complex van grote wolken gas en slierten van donker stof in het sterrenbeeld Schorpioen. In deze 8000 lichtjaar verre wolken ontstaan nieuwe sterren, waaronder ook zware, hete exemplaren die felblauw licht uitstralen.
De hier getoonde foto is gebaseerd op infraroodgegevens van de Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) van de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili. Het betreft slechts een klein stukje van een enorme survey – VISTA Variables in the Vía Láctea (VVV) – waarbij het centrale deel van de Melkweg in kaart wordt gebracht (eso1242). De nieuwe opname geeft een compleet ander beeld van de Kreeftnevel dan foto’s in zichtbaar licht, zoals deze opname van de 1,5-meter Deense telescoop op La Silla. Dat komt doordat infraroodstraling veel minder sterk wordt geabsorbeerd door de stofwolken waarin het object is gehuld [2].
Een van de heldere jonge sterren in NGC 6357, die Pismis 24-1 wordt genoemd, werd lang aangezien voor de zwaarste ster die we kennen. Later bleek echter dat hij bestaat uit minstens drie afzonderlijke sterren die elk minder dan honderd zonsmassa’s zwaar zijn. Daarmee behoren ze overigens toch nog tot de zwaargewichten van onze Melkweg. Pismis 24-1 is het helderste object in de sterrenhoop Pismis 24, een verzameling sterren die waarschijnlijk gelijktijdig zijn ontstaan.
VISTA is de grootste en krachtigste surveytelescoop die ooit is gebouwd en is bedoeld om de hemel op infrarode golflengten in beeld te brengen. De VVV-survey brengt de kern en een deel van het vlak van onze Melkweg in kaart. Op die manier hopen astronomen meer te weten te komen over het ontstaan, de jeugd en de structuur van ons sterrenstelsel.
Delen van NGC 6357 zijn ook waargenomen door de Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA (heic0619a) en de Very Large Telescope van ESO (eso1226a). Met deze telescopen zijn verschillende delen van dit gebied op zichtbare golflengten vastgelegd. De verschillen met de hier gepresenteerde infraroodopname zijn frappant: in het infrarood zijn de uitgestrekte pluimen van rood getint materiaal veel minder opvallend, en zijn op verschillende plekken lange slierten van lichtpaars gas te zien.
Noten
[1] Dezelfde bijnaam wordt ook wel gebruikt voor het spectaculaire stervormingsgebied Messier 17 (eso0925), al is dat object beter bekend als de Omeganevel.
[2] Infraroodwaarnemingen kunnen structuren zichtbaar maken die op zichtbare golflengten niet te zien zijn, bijvoorbeeld omdat een object te koud is, door veel stof is omgeven of heel ver weg staat. (Dat laatste heeft tot gevolg dat zijn licht door de uitdijing van het heelal naar de rode kant van het spectrum verschuift.)
Meer informatie
ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
