Elk jaar verschijnt in het nieuws wel eens een melding van de vorming van een zinkgat. Plots zakt de grond onder je voeten weg en er vormt zich een diep gat. De bovenste bodemlagen zijn dan in een onderliggende grot gestort. Wanneer dat in een natuurrijk gebied gebeurt zoals op de foto is weergegeven, is dat niet zo heel erg. Het kan dan zelfs een verrijking zijn van de landschappelijke en biologische diversiteit. Maar wanneer het in een stedelijk gebied gebeurt, zoals enkele jaren geleden in Guatemala City, dan zijn de gevolgen veel erger. Hele huizen kunnen in een zinkgat verdwijnen.
De vorming van zinkgaten of “dolines” lijkt een onvoorspelbaar proces te zijn. Dit is echter niet zo. We zijn in staat om met radar in de bodem te kijken en eventuele holtes op te sporen. Het probleem is echter dat dit te weinig gebeurt, ondanks de maatschappelijke relevantie van dergelijk onderzoek. De radargegevens moeten op een routineuze manier worden verzameld, met satellieten of vliegtuigen. Op die manier worden grote oppervlakten bestreken maar het levert ook ontzettend veel data op die verwerkingstijd vergen.
Van juni 2011 tot juli 2012 voerde NASA een onderzoekcampagne uit waarbij radarbeelden vanuit een vliegtuig werden gemaakt boven de Golfkust van Louisiana. De Uninhabited Airborne Vehicle Synthetic Aperture Radar (UAVSAR) werd geïnstalleerd op een C-20A jet en hiermee is men in staat om bodemvervormingen nauwgezet in kaart te brengen (zie http://uavsar.jpl.nasa.gov/). Uit de interpretatie van de resultaten blijkt dat de oppervlakkige bodemlaag al een flinke vervorming begint te vertonen minstens een maand voordat de instorting gebeurt. Over een gebied van 500 bij 500 meter verschuift de bodem tot 26cm horizontaal in de richting van de plek waar het veel kleinere zinkgat zal ontstaan. In Louisiana blijkt de vervorming vooral groot te zijn in gebieden met losse bodemgesteenten (zand en grind).
Kort na de radarcampagne, op 3 augustus 2012, vormde zich het zinkgat bij Bayou Corne (zie bovenstaande foto). Al wekenlang waren er kleine aardbevingen maar de vorming van het zinkgat gebeurde onverwacht. Het ontstond na de instorting van de wand van een ondergrondse opslagruimte. In Louisiana worden bij olie-exploitaties wel vaker ondergrondse ruimtes aangelegd. Nu bleek dat de ruimte die eigendom is van Occidental Petroleum, te dicht bij de oppervlakte was uitgegraven nabij een ondergrondse zoutpilaar. Het zinkgat is 10 hectaren groot en 229 meter diep, maar het groeit anno 2014 nog steeds. De radarstudie werd verdergezet tot eind 2013 en de vervorming van de bodem gaat nog steeds door. Een nabijgelegen nederzetting en Highway 70 worden bedreigd.
Dit voorbeeld toont dat zinkgaten zowel door natuurlijke als door menselijke processen kunnen ontstaan. Een algemene voorwaarde is een zwakke ondergrond. Gebieden met zoutpilaren, oplosbare gesteenten (kalksteen, gips) en aardbevingsbreuken zijn het meest risicovol. Vooral in karstgebieden, waar de ondergrond grotendeels uit kalksteen bestaat, komen ze voor. Dat betekent dat ze wereldwijd kunnen voorkomen, maar met name in de tropische regio waar zich doorheen de aardse geschiedenis veel kalksteen heeft gevormd. Ze variëren in grootte van enkele tientallen centimeters tot meerdere hectaren en ze kunnen zeer diep reiken. Ze kunnen veel materiële schade veroorzaken maar menselijke slachtoffers zijn er nauwelijks. In februari 2013 stierf er wel een man in Tampa, Florida, toen zijn huis door een zinkgat werd opgeslokt. In Louisiana bevindt zich geen kalksteen in de ondergrond maar er worden zoutpilaren ontgonnen door delen ervan op te lossen in water. Vervolgens worden zout water en aardolie opgeslagen in die holtes.
Er zijn geen nieuwe radarcampagnes gepland in het zuiden van de USA. De voorspellende kracht van radar voor de vorming van zinkgaten is aangetoond. Of dergelijke studies worden uitgevoerd, zal verder afhankelijk zijn van beleidsorganen en onderzoeksinstituten. In België bevinden de kalksteenrijke gebieden zich in Henegouwen en Zuid-Limburg (krijt) en in Wallonië (harde kalksteen). De grootste delen ervan zijn niet bewoond. De universiteit van Luik heeft een studie uitgevoerd naar de historische en recente zinkgaten in Zuid-Limburg en Luik, op basis van de geomorfologie. En een Waalse commissie legt zich toe op het in kaart brengen van karstverschijnselen. Grootschalige radarstudies zijn hier echter nog niet uitgevoerd.
