Eén van de meeste vragen die mensen zich stellen wanneer ze aan poollicht denken is wanneer dit prachtig fenomeen te zien is. In landen die zich bevinden op hoge breedtegraden zoals Zweden is dit in de winter heel vaak te zien maar in België en Nederland is zichtbaar poollicht eerder iets uitzonderlijks maar niet onbestaand. Om poollicht te kunnen zien in onze streken moeten we zeer veel gegevens in de gaten houden.
Om poollicht tot bij ons zichtbaar te krijgen moet alles starten bij een zware uitbarsting op de Zon waarbij een coronale massa uitstoot de ruimte in geslingerd wordt. Die wolk van geladen deeltjes moet vervolgens ook naar de Aarde gericht zijn om een geomagnetische storm op gang te kunnen trekken wanneer die wolk aankomt op Aarde. Om een duidelijk antwoord te kunnen bieden aan iedereen die zich afvraagt wanneer we poollicht nu kunnen zien, werd dit artikel geschreven. Ben je echt gefascineerd door poollicht en ruimteweer? Breng dan zeker een bezoek aan onze speciale poollicht-website www.poollicht.be! Op deze website vind je nog meer tips en tricks om het poollicht te kunnen zien.
Wat is er allemaal nodig?
Het eerste en belangrijkste in het voorspellen van poollicht zijn Aardgerichte uitbarstingen op de Zon. Op onze speciale poollicht-website Poollicht.be kan je dit live volgen. Enkel de zware uitbarstingen op de Zon (M- en X-klasse) kunnen in aanmerking komen om mogelijks poollicht bij ons te veroorzaken. Bij deze zware uitbarstingen kan er enorm veel materiaal van de Zon de ruimte in geslingerd worden, dit noemen we een coronale massa uitstoot (CME). Wanneer de uitbarsting afkomstig is van een zonnevlekkengebied die ongeveer centraal op de Zon gepositioneerd is, dan is de kans aanzienlijk dat deze wolk van geladen deeltjes naar onze planeet gericht is. Maar ook dan is het nog niet zeker of we poollicht gaan te zien krijgen, veel hangt immers af van de duur van de uitbarsting, de grootte van de plasmawolk en de vertreksnelheid ter hoogte van de Zon. Het is op basis van de vertreksnelheid en de locatie van de uitbarsting dat wetenschappers en onderzoekscentra een voorspelling doen van de aankomsttijd. Wanneer deze wolk met geladen deeltjes doorheen ons zonnestelsel reist, vertraagt deze met de tijd. Deze aankomsttijd is heel erg moeilijk te bepalen waardoor er ruim zes uur verschil kan zijn met de voorspelde aankomsttijd. De zware uitbarstingen op de Zon waarbij een snelle coronale massa uitstoot vrijkomt en met een snelheid dat dan vaak boven 1000km/sec zit, doet er dan 24 tot 48 uur om aan te komen op Aarde. Het is dus van groot belang om veel geduld te hebben en veel data in het oog te houden. Op het Poollcht.be forum geven we bij de meeste grote uitbarstingen een voorspelling van de komende activiteit en eventuele poollichtkansen als deze er al zijn.
Poollicht boven Zweden - Foto: Vancanneyt Sander
Van zodra al het vorige meezit, kunnen we uitkijken naar de aankomst van de CME. Het is vervolgens de zonnewind die we in het oog moeten houden samen met de sterkte en richting van het interplanetair magnetisch veld (IMF). De aankomst van een coronale massa uitstoot, ook wel schokfront genoemd eens het onderweg is naar de Aarde, kondigt zich duidelijk aan met een plotse toename in de zonnewindsnelheid en dichtheid, alsook in een sterke toename van de sterkte van het IMF. Deze parameters gaan uiteindelijk gaan bepalen of we een kans gaan krijgen op poollicht of niet. De zonnewindsnelheid moet voldoende hoog zijn (ideaal is 700 km/sec of hoger), ook de sterkte van het IMF moet hoog zijn (+20nT), maar het allerbelangrijkste is dat de richting van het interplanetair magnetisch veld sterk zuidelijk gericht is. Dit laatste kunnen we pas weten wanneer het schokfront aankomt bij de Aarde en pas dan kunnen we beter bepalen of er poollicht te zien zal zijn. Dus als al deze parameters goed zitten, kunnen we pas zeggen of er een echte poollichtkans is. Maar ook dan moet je nog niet naar buiten rennen! In de uren na aankomst van het schokfront zal de richting van het interplanetair magnetisch veld nog sterk kunnen fluctureren alvorens een dominante richting aan te nemen. Tijdens deze fluctuaties naar zuidelijke richting kan vervolgens een geomagnetische storm gaan ontwikkelen. Als laatste styap in het gehele proces moeten we de Kiruna magnetometer in het oog houden. Magnetometers op Aarde registreren eveneens de veranderingen in het magnetisch veld, maar dit dan lokaal op een gegeven positie op Aarde, voor ons als Europeanen is de Kiruna magnetometer in Zweden een relatief dichte magnetometer waar we op basis daarvan goed kunnen zien als een geomagnetische storm sterker wordt en er een echte kans volgt op Poollicht. Hierbij kijken we naar de zwarte lijn op de grafiek. Pas als deze lager gaat dan -1300nT zal poollicht zichtbaar zijn in de lage landen.
Dit is nog te moeilijk... kan het eenvoudiger?
Aangezien het voorspellen en opvolgen van poollicht geen eenvoudige klus is, hebben we op onze speciale poollicht-website (www.poollicht.be) speciale waarschuwingen die je meteen vertelt of er poollichtkansen zijn. Via speciale nieuwsupdates blijf je tevens ook op de hoogte, alsook op onze Twitter pagina brengen we live meteen melding als er kansen zijn.
