We hebben allemaal wel al eens foto's of video's gezien van het prachtige poollicht en zijn 'dansende' structuren. De laatste decennia zijn er dankzij de opkomst van sociale media en de toename van amateurfotografen enkele bijzondere soorten of fenomenen van poollicht ontdekt waar nog steeds niet alles over geweten is. Leer aan de hand van dit artikel alles over onder andere zogeheten 'swirling aurora, 'aurora corona' en 'dune aurora'.
Aurora corona
Als je naar het poollicht kijkt, zie je soms de stralen van het samenkomen, waardoor een kroonachtige vorm ontstaat die bekend staat als de corona van het noorderlicht. Hoewel de stralen zelf over het algemeen parallel en naar boven gericht zijn, kan het perspectief de illusie wekken dat ze samenkomen en deze verbluffende corona vormen. De aurorale corona wordt versterkt door de aanwezigheid van atomaire zuurstof en mogelijk wat emissies van moleculaire ionen met een hoog stikstofgehalte. Deze atmosferische elementen dragen bij aan de levendige kleuren en ingewikkelde patronen in de corona. De interactie tussen geladen deeltjes van de zon en het magnetische veld van de aarde leidt tot deze fascinerende lichtshow.
Swirling aurora
Het prachtige poollicht neemt niet altijd de vorm aan van een gloed of 'dansende' gordijnen maar soms kan men dit ook zien in wervelende, spiraalachtige vormen dat snel aan de nachtelijke hemel voortbeweegt. Grote wervelingen kunnen aan de sterrenhemel verschijnen als magnetische lijnen zich in verschillende vormen buigen en verdraaien. In sommige gevallen kan het poollicht aan de hemel dan worden samengevoegd tot één grote draaikolk of wervelstructuur, dat zelfs met het blote oog goed zichtbaar is.
Dune aurora
Voor het eerst gemeld in 2020 en bevestigd in 2021 werd het zogeheten 'dune' poollichtfenomeen ontdekt door Finse burgerwetenschappers. Het bestaat uit regelmatig verspreide, parallelle strepen van helderdere emissie in het groene diffuse poollicht die de indruk wekken van zandduinen. Men denkt dat het fenomeen wordt veroorzaakt door de modulatie van de atomaire zuurstofdichtheid door een grootschalige atmosferische golf die horizontaal in een golfgeleider door een inversielaag in de mesosfeer reist in aanwezigheid van elektronenneerslag.
STEVE (Strong Thermal Emission Velocity Enhancement)
Naast het prachtige klassieke poollicht kennen we sinds enkele jaren ook enkele bizarre poollichtverschijnselen waarvan nog niet alles is geweten. Eén daarvan is het zogeheten Strong Thermal Emission Velocity Enhancement dat beter gekend is als 'STEVE'. Terwijl klassiek poollicht vaak een ovale vorm aanneemt over een groot deel van de hemel, heeft STEVE een langwerpige, smalle, golvende vorm en is deze minder helder. Deze 'streep' aan de nachtelijke hemel krijgt nu internationale aandacht doordat foto's ervan massaal werden bekeken op Facebook en andere sociale media. Uit waarnemingen lijkt het er op dat STEVE echter andere magnetische veldlijnen volgt dan klassiek poollicht. Zo zou STEVE dichter bij de evenaar te zien zijn wat wellicht verklaart waarom dit fenomeen vaak te zien is in het zuiden van Canada. Wetenschappers gaan er van uit dat STEVE vandaag de dag het enige met het blote oog zichtbare verschijnsel is dat een duidelijk verband kan aangeven tussen de chemische en fysische processen die zich binnen en buiten de poollichtovaal afspelen.
Picket-fence aurora
De processen dat het STEVE poollichtfenomeen veroorzaken, worden ook geassocieerd met een zogeheten 'picket-fence' poollicht, hoewel dit laatste kan worden gezien zonder STEVE. Het is eveneens poollicht omdat het wordt veroorzaakt door neerslag van elektronen in de atmosfeer, maar het verschijnt buiten het poollichtovaal, dichter bij de evenaar dan typische poollichten.
Aurora blobs
Op 23 april 2023 verbaasde een ongewoon schouwspel van "aurora blobs" waarnemers in heel Europa. Dit zeldzame soort van poollicht, anders dan alles wat we eerder hebben gezien, werd nu geïdentificeerd als "Proton Aurora's", afkomstig van het ringstroomsysteem van de aarde, volgens ruimtefysicus Toshi Nishimura van de Universiteit van Boston. In tegenstelling tot Saturnus heeft de aarde onzichtbare ringen die niet uit ijs maar uit elektriciteit bestaan. Dit donutvormige circuit, dat miljoenen ampères vervoert, scheert langs de banen van geosynchrone satellieten en beïnvloedt de hevigheid van geomagnetische stormen aanzienlijk. Tijdens krachtige geomagnetische stormen storten protonen uit dit ringsysteem naar beneden, waardoor een secundaire douche van elektronen ontstaat die in de atmosfeer inslaat, wat resulteert in deze protonenauora's. De aarde is de enige rotsachtige planeet in ons zonnestelsel met een dergelijk ringensysteem.
Flickering aurora
Eén van de meest zeldzame soorten poollicht is er een die zelden met het blote oog wordt herkend. Dit poollicht, dat 'flickering aurora' (flikkerend poollicht) wordt genoemd door de onderzoekers van de Universiteit van Alaska die het voor het eerst beschreven, ondergaat snelle veranderingen die lijken op wat je ziet als de vlam van een kaars wordt geraakt door een plotselinge luchtstroom. Flickering aurora treedt alleen op rond de tijd dat de poollichtboog breekt. Dit is het moment waarop rustige poollichtbogen snel helderder worden en verwrongen vormen aannemen die langs de hemel trekken. Waarom het flikkeren alleen op dit moment optreedt en waarom het überhaupt optreedt, is onbekend. Vreemd genoeg oscilleert het flikkerende poollicht in elk beeld met een vrij vaste frequentie tussen 7 en 13 cycli per seconde. Dit is precies het frequentiebereik van alfagolven in het menselijk brein. Alfagolven worden dominant wanneer iemand van een actieve denktoestand overgaat naar een passieve, lege toestand. Blijkbaar kunnen personen die gevoelig zijn voor epilepsie soms aanvallen krijgen wanneer ze worden blootgesteld aan lichtflitsen van ongeveer 10 cycli per seconde, de frequentie van flikkerend poollicht. Er wordt ook gesuggereerd dat sommige auto- en vliegtuigongelukken zijn veroorzaakt doordat mensen door snel knipperende lichten in een blanco alfa-dominante toestand werden gebracht. Tot nu toe is het flikkerende noorderlicht niet verantwoordelijk gehouden voor ongelukken of epileptische aanvallen, maar wie weet?
