Waarom zouden we notities moeten nemen bij het waarnemen van deep-sky objecten? Het staat je toe om de objecten die je bekijkt doorheen de telescoop te beschrijven, weten welke objecten je hebt gezien, enz. Met dergelijke notities kan je waarnemingen van anderen vergelijken of ze vergelijken met een waarneming van het object doorheen een andere telescoop. In deze tip gaan we dieper in over hoe we notities kunnen nemen van deep-sky objecten.
Wanneer je in het verleden vaak hebt waargenomen en je besluit deze terug op te zoeken, kan je de deep-sky objecten met elkaar vergelijken en weet je wat je kan verwachten van het object in verschillende omstandigheden. Op deze manier kan je makkelijk zien of er veranderingen zijn ten opzichte van de vorige waarneming (bijvoorbeeld dat er meer detail te zien was in de nevel). Notities zijn ook handig om te delen met andere amateurastronomen of om deze in te geven in een database.
Hoe schrijf ik goed notities op?
Voor je begint te waarnemen, schrijf de locatie, plaatscoördinaten en hoogte ten opzichte van de zeespiegel op. Heb je een vaste locatie, dan is het handig dat je reeds enkele bladen klaarmaakt of een sjabloon maakt op de computer. Bij het begin van de waarneming schrijf je het uur op (in UTC of lokale tijd), de seeing op dat ogenblik en de transparantie van de atmosfeer op.
Bepalen van de transparantie
Voor het bepalen van de transparantie dien je uit te zoeken wat de zwakste zichtbare ster is die zichtbaar is nabij het zenit. De magnitude kan verkregen worden door deze met het blote oog waar te nemen of doorheen de telescoop:
- Blote oog
Wanneer we het met het blote oog doen nemen we er een sterrenkaart bij die sterren toont tot magnitude 7.5 of 8 zodat we met behulp van deze kaart de magnitude van de zwakste ster kunnen bepalen nabij het zenit.
- Telescoop
Doen we dit met de telescoop dan bepalen we de transparantie op een andere manier. Zoek naar een open sterrenhoop op een grote hoogte aan de hemel. Zorg ervoor dat de cluster geen heldere sterren bevat aangezien dit het bepalen van de grensmagnitude beïnvloed. Druk vervolgens via een sterrenkaartprogramma zoals CartesDuCiel, TheSky of StarryNight een sterrenkaart af met daarop de magnitudes van de sterren van de sterrenhoop zodat we op basis daarvan de grensmagnitude kunnen bepalen.
Bepalen van de seeing
Het bepalen van de seeing is moeilijker. Het eenvoudigste is het gebruiken van een schaalverdeling van één tot tien waar 1 staat voor de slechtste toestand en 10 voor de beste toestand. Het beste is dat er een gemiddelde genomen wordt van 5. De seeing is het slechts als je dichter bij de horizon waarneemt en beter naar het zenit toe, bepaal dan ook de seeing van de locatie waar het object zich ongeveer bevindt. Maak daarnaast ook notities hoe hoog het waargenomen object staat ten opzichte van de horizon (uitgedrukt in graden). Vermeld ook de gebruikte telescoop (diameter en F waarde), de gebruikte oculairen en de vergroting. Wanneer je filters gebruikt, vergeet deze dan ook niet op te schrijven aangezien dit een verschil kan maken.
Het object omschrijven
Beschrijf hoe het object eruitziet. Geef deze eventueel een korte omschrijving zoals "prachtige bolvormige sterrenhoop met veel detail". Je mag gerust in detail gaan over het object zoals "bolvormige sterrenhoop waarbij de sterren opgelost zijn tot in de kern, duidelijke onderscheiding van de sterren".
- Bij het waarnemen van een sterrenstelsel kan je vermelden hoe helder deze is, wat de grootte is, de vorm, de positiehoek en de elongatie. Is de kern helderder dan de randen? Is het een stellair object of ziet het er wazig uit? Zijn er spiraalarmen te zien, stofbanden?
- Bij donkere nevels kan je de grootte, vorm en zichtbaarheid vermelden ten opzichte van de achtergrond. Vermeld daarnaast ook of je niks ongewoons ziet zoals heldere of donkere gebieden.
- Wanneer we open sterrenhopen bekijken kunnen we het helderheidsgebied bepalen van de sterren, vermeld de grootte, rijkheid aan sterren, dichtheid en of het goed te onderscheiden is van de achtergrond.
- Bij bolvormige sterrenhopen kunnen we een helderheidsschatting geven van het object. Is deze rond of afgevlakt? Hoe groot is de sterrenhoop? Is de sterrenhoop goed opgelost, enkel aan de randen of helemaal niet? Is deze helder in het centrum? Vermeld ook als je iets ongewoons ziet.
- Bij nevels vermeld je hoe helder deze zijn ten opzichte van de achtergrond. Zijn delen ervan helderder dan de rest? Welke vorm heeft de nevel? Zijn er sterren nabij of bevinden er zich sterren in de nevel? Werd er een nevelfilter gebruikt en welk soort? Kan de nevel gezien worden zonder filter?
- Vermeld bij planetaire nevels de vorm. Was deze goed te onderscheiden ten opzichte van de nabije sterren, was er een centrale ster zichtbaar, hoe helder deze was en kan deze gezien worden zonder nevelfilter?
Van elk object kunnen we de vorm opschrijven of deze een naam geven zoals een uil (NGC 457), Kleine Andromeda (NGC 7510). Wanneer dit niet toepasbaar is zijn er de standaard vormnamen zoals rond, ovaalvormig, driehoekvormig of andere vormen.
Kortom: vertel alles wat je kan vertellen over het object.
Enkele bijkomende tips
Een bandopnemer of digitale dictafoon kan erg handig zijn bij het nemen van notities. Papier kan bij vochtig weer nat worden waardoor noteren dan moeilijker gaat. Een groot voordeel van een bandopnemer of digitale dictafoon is dat je het kan opnemen terwijl je observeert en niet telkens naar je blad moet kijken om op te schrijven. Nadien kan je de ingesproken tekst afspelen en deze netjes opschrijven of ingeven in een database. Een andere handige tip is om het gewoon zo plezierig mogelijk te maken. Deel uw waarnemingen met zoveel mogelijk andere amateurastronomen. Stuur ze in bij een sterrenkundige vereniging of plaats ze op een forum.
