Cepheus

Mythologie

In het mythologische verhaal dat verbonden is met dit sterrenbeeld speelt de dochter van Cepheus, Andromeda, en verder ook Cassiopeia en Perseus een belangrijke rol. In het paleis van Cepheus werd alles in gereedheid gebracht voor het huwelijk tussen Andromeda en Perseus die eerder Andromeda had bevrijd van een kwaadaardig zeemonster en hierdoor haar grote redder en geliefde werd. Tijdens het feestmaal arriveerde de verloofde van Andromeda, Phineus, onverwacht in het paleis en deze verzette zich tegen het huwelijk tussen Perseus en Andromeda. In de strijd die hierop losbarste overwon Perseus het van zijn tegenstanders met behulp van het afgehakte hoofd van Medusa waarna hij eindelijk kon huwen met zijn geliefde Andromeda.

Waar en wanneer vind ik de Cepheus aan de sterrenhemel?

Dit oude sterrenbeeld bevindt zich niet ver van de noordelijke hemelnoordpool en om Cepheus te kunnen lokaliseren aan de nachtelijke hemel moeten we zoeken in het gebied tussen het sterrenbeeld Cassiopeia, de Poolster en de ster Deneb die zich in het sterrenbeeld Zwaan bevindt. In de winter beweegt dit sterrenbeeld zich langzaam langs de noordelijke horizon en als we dit sterrenbeeld zouden waarnemen van op plaatsen ten noorden van de 45ste  breedtegraad zal Cepheus altijd boven de horizon waar te nemen zijn.

Aangrenzende sterrenbeelden

• Kleine Beer (Ursa Minor)
• Draak (Draco)
• Zwaan (Cygnus)
• Hagedis (Lacerta)
• Cassiopeia
• Giraffe (Camelopardalis)

Wat zijn de belangrijkste sterren?

De meest heldere ster in het sterrenbeeld Cepheus heeft magnitude 2,4 en kreeg de naam Alfa. Deze witte heldere ster bevindt zich een afstand van 51 lichtjaar van ons en deze ster wordt soms ook Alderamin genoemd wat zoveel betekent als “de rechterschouder”. Een iets minder heldere ster is Alfirk wat staat voor “de kudde” en de helderheid van deze blauwe ster varieert in 4 uur en 34 minuten tussen magnitude 3,2 en 3,3. Verder bevindt zich in Cepheus een ster die zeer belangrijk is in de sterrenkunde doordat deze het prototype is van een speciale klasse veranderlijke sterren die men de Cepheïden noemt. Delta varieert in 5,4 dagen van magnitude 3,5 naar 4,4 en doordat Cepheïden pulserende sterren zijn die op regelmatige wijze variëren in helderheid met een periode die is gebonden aan hun maximum helderheid kunnen astronomen deze sterren gebruiken voor het bepalen van afstanden tot andere sterrenstelsels.

Welke andere objecten zijn er te vinden in Cepheus?

In het sterrenbeeld Cepheus bevinden zich tal van open sterrenhopen, sterrenstelsels en nevels. Eén van de bekendste open sterrenhopen in het sterrenbeeld Cepheus is NGC 188. Deze open sterrenhoop bevindt zich op een afstand van ongeveer 5 400 lichtjaar van de Aarde, heeft een schijnbare helderheid van magnitude 10 en bestaat uit enkele duizenden sterren. Daarnaast kunnen we in dit sterrenbeeld ook de prachtige planetaire nevel NGC 7354 terugvinden. Doordat deze nevel een schijnbare helderheid heeft van magnitude 12,2 is deze enkel met grotere telescopen zichtbaar. Een tweede planetaire nevel die we in Cepheus kunnen terugvinden, is NGC 40. Dit object bevindt zich op een afstand van ongeveer 3 500 lichtjaar van de Aarde en de ster in deze planetaire nevel heeft een oppervlaktetemperatuur van 50 000 Kelvin. De uitgestoten gasschil heeft een temperatuur van 10.000 Kelvin. Een ander prachtig deep-sky object dat we in Cepheus kunnen terugvinden, is het balkspiraalstelsel NGC 6946. Dit hemelobject werd op 9 september 1798 ontdekt door de Duits-Britse astronoom William Herschel en bevindt zich op een afstand van ongeveer 25 miljoen lichtjaar van de Aarde. De diameter van dit sterrenstelsel bedraagt maar liefst 40 000 lichtjaar. Dit sterrenstelsel kreeg de bijnaam 'Fireworks Galaxy' en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 9,6. NGC 6945 bevindt zich op de grens van de sterrenbeelden Cepheus en Cygnus. Eén van de meest geliefkoosde deep-sky objecten in het sterrenbeeld Cepheus is ongetwijfeld Caldwell 9 (Sh2-155). Deze grote emissienevel bevindt zich op een afstand van 2 400 lichtjaar van de Aarde en de nevel heeft een doorsnede van 70 lichtjaar. Ondanks het feit dat dit object een schijnbare helderheid heeft van 7,7 is dit toch visueel moeilijk zichtbaar. De details komen eigenlijk alleen fotografisch tot hun recht.

Het prachtige sterrenstelsel NGC 6946 - Foto: Wikipedia (Liftarn)

De prachtige nevel Caldwell 9 - Foto: Wikipedia