Het noorderlicht (poollicht) behoort tot één van de mooiste natuurfenomenen en fascineert de mensheid al sinds de oertijd. Voor heel wat fotografen staat dit kleurrijk fenomeen dan ook hoog op hun verlanglijstje waardoor het noorderlicht tot een van de meest gefotografeerde natuurfenomenen behoort. Hoe je het magische noorderlicht/poollicht het best fotografeert leer je aan de hand van dit uitgebreid artikel met tal van tips op vlak van benodigde apparatuur en instellingen.
Wanneer kunnen we het noorderlicht fotograferen?
Noorderlicht kan je het best fotograferen in perioden dat onze ster, de zon, actiever wordt en er steeds meer zonnevlammen en uitbarstingen op de zon plaatsvinden. Elke elf jaar ondergaat de zon een zeer actieve periode (maximum van de zonnecyclus) met toenemende zonnevlekken en zonne-activiteit als gevolg. Wanneer deze zonnevlekken of uitbarstingen op het oppervlak van de zon naar de aarde zijn gericht, kunnen de geladen deeltjes afkomstig van de zon in contact komen met de aarde en worden ze door het magnetisch veld van onze planeet afgebogen. Bij de Noord- en Zuidpool worden de deeltjes versneld en dringen deze met hoge snelheid de atmosfeer binnen. Hier botsen ze met zuurstof- en stikstofatomen. Deze botsingen zorgen voor allerlei atomaire processen die resulteren in licht van verschillende kleuren. Hetzelfde fenomeen kennen we op het zuidelijk halfrond en wordt het zuiderlicht of aurora australis genoemd. Dit is dan ook de reden waarom je het noorderlicht het best en het vaakst kan zien in het noorden van Scandinavië of Noord-Amerika. Wanneer de zon zeer actief is, is het zelfs mogelijk om fotografisch noorderlicht waar te nemen in lager gelegen landen zoals Nederland en België. Het eerstvolgende maximum van de huidige zonnecyclus is voorzien voor eind 2024, begin 2025. Daarna zal de activiteit van de zon terug afnemen.
Ver weg van lichtvervuiling
Om het prachtige noorderlicht te fotograferen zoek je best een locatie met zo weinig mogelijk lichtvervuiling. Of je dit nu in België, Nederland of Scandinavië wil fotograferen, de regel van zo weinig mogelijk lichtpollutie blijft overal van kracht. Aangezien je foto’s gaat maken met langere sluitertijden en hogere ISO-waarden gaat er veel meer licht op de sensor van je fototoestel komen waardoor lichtvervuiling een bijzondere storende factor kan zijn. Daarnaast zijn de perioden rond nieuwe maan, wanneer de maan niet zichtbaar is, ook het best omdat maanlicht eveneens zeer storend kan werken. Plan je dus een reis naar Lapland, Ijsland of Canada, doe dat dan in perioden rond nieuwe maan. Een laatste factor waarmee we zeker rekening moeten houden is het weer en de seizoenen. De beste perioden om noorderlicht te fotograferen zijn de herfst- en wintermaanden aangezien de nachten dan langer zijn. Helaas staan deze maanden ook garant voor sneeuw, regen en bewolking en dat zijn omstandigheden die we absoluut niet mogen hebben. Het noorderlicht wordt veroorzaakt op een hoogte tussen de 100 km en 300 km in de atmosfeer van de aarde en dat is veel hoger dan waar wolken zich bevinden. Wolken zullen er dus steeds voor zorgen dat we het noorderlicht niet volledig of helemaal niet zullen te zien krijgen. Wil je weten waar er bij u in de buurt weinig of geen lichtvervuiling is? Dan kan je dat checken aan de hand van deze interactieve lichtpollutiekaart: https://www.spacepage.be/artikelen/waarnemen/lichtvervuiling-en-lichthinder/waar-kan-je-de-sterrenhemel-het-best-zien?
Wat heb je nodig?
Om het prachtige noorderlicht te fotograferen, heb je dezelfde opstelling en onderdelen nodig als bij het fotograferen van de sterrenhemel. Een degelijk statief, een digitaal fototoestel, liefst een fullframe camera, en een lichtsterke groothoeklens. Dit laatste heb je absoluut nodig omdat je foto’s gaat maken van wijde landschappen of ruime gedeelten van de sterrenhemel en hoe lichtgevoeliger de lens is (laag diafragma getal), hoe meer licht de lens zal binnen laten. Groothoeklenzen van 12mm of 14mm met een diafragma van f/2.8 of f/1.8 zijn hiervoor dus perfect geschikt. Ten slotte heb je ook een rood lampje nodig dat je op je hoofd kan dragen zodat je extern licht hebt wanneer je in het donker aan je fototoestel moet werken. Rood licht zorgt ervoor dat de ogen niet verblind worden waardoor je ogen niet opnieuw moeten aanpassen aan de duisternis van de nacht. Reis je naar Scandinavië, Ijsland of Noord-Amerika, dan heb je zeker en vast warme kledij nodig en extra batterijen voor je digitaal fototoestel. Noorderlicht fotograferen in deze landen betekent soms vele uren ‘s nachts buiten staan bij negatieve temperaturen en dat heeft een enorme impact zowel op ons menselijk lichaam alsook op de levensduur van batterijen.
Hoe weet ik of er noorderlicht te zien is?
Het magische noorderlicht/poollicht is niet altijd helder met het blote oog te zien. Vaak zal dit eerst fotografisch te zien zijn omdat de sensor van een digitale camera lichtgevoeliger is dan het menselijk oog. Zo zal het soms lijken alsof er niets aan de sterrenhemel te zien is terwijl we op een foto gemaakt met een lange sluitertijd toch een gekleurde band of waas zien. Wil je testen of controleren of er weldegelijk noorderlicht te zien is, kan je dit altijd testen door de ISO-waarde van je camera zo hoog mogelijk in te stellen en vervolgens de sterrenhemel af te speuren. Op die manier zal je de gekleurde band of waas meteen te zien krijgen doordat de sensor van de digitale camera extreem lichtgevoelig werd ingesteld. Het gebruik van een smartphone app dat poollicht voorspelt is ook essentieel voor wie vaak foto’s van het noorderlicht wil maken. Op onze gespecialiseerde zusterwebsite Poollicht.be kan je alles leren over de activiteit van de zon en de kansen op zichtbaar poollicht: https://www.poollicht.be/
Hoe fotografeer je nu dat prachtige noorderlicht?
De sterrenhemel of het noorderlicht fotograferen is niet altijd gemakkelijk aangezien je in de duisternis werkt en dat vaak op afgelegen locaties. De beste manier om dit toch te doen is een vaste workflow voor jezelf aanmaken die je steeds kan toepassen wanneer je verandert van locatie. Zo begin je eerst met het positioneren van je statief met camera en kijk je om te beginnen steeds (zowel in het hoge noorden als in Nederland en België) in de richting van het noorden. Daar zal het noorderlicht vaak eerst fotografisch te zien zijn. Vervolgens zet je het diafragma helemaal open, het laagste f-getal, zodat de groothoeklens het meeste licht binnen laat en stel je de ISO-waarde in tussen de 800 en 1600. Dit is sterk afhankelijk van de lichtsterkte van het noorderlicht zelf. Hoe hoger de ISO-waarde, hoe lichtgevoeliger de sensor van je digitale camera wordt. Let wel op: hoge ISO-waarden zorgen vaak ook voor meer ruis en korrel op je gemaakte foto dus in de nabewerking zal ruisonderdrukking zeker moeten toegepast worden. De sluitertijd van de camera, de tijd dat de sensor licht moet opvangen, stel je in tussen de 5 en 10 seconden. Wanneer het noorderlicht snel beweegt, zullen 10 seconden zelfs al te lang zijn en zal je structuur verliezen waardoor je eerder een wazig gekleurd noorderlicht zal te zien krijgen op je foto. Ga je langere sluitertijden dan 20 seconden gebruiken is de kans ook zeer groot dat de sterren geen puntjes meer zijn op je foto maar kleine streepjes doordat de aarde draait in de interstellaire ruimte.
Als laatste, en wellicht ook het belangrijkste, moet je de camera ook scherpstellen. Dit doe je voor het fotograferen van de sterrenhemel of het noorderlicht steeds manueel aangezien een autofocus het in het donker toch laat afweten en de camera steeds zal proberen scherpstellen op andere zaken. Je stelt de scherpstelling van de camera of de groothoeklens dus manueel in met de focus op oneindig, of er iets voor. Een handige tip: je kijkt naar het ‘oneindige’ dus je stelt de scherpstelling ook in op het ‘oneindige’. Als je geen last wil hebben van bewegingsonscherpte gebruik je best de ingebouwde zelfontspanner van je digitale camera. Het drukken op de ontspanknop zorgt zeer vaak voor trilling die met een langere sluitertijd voor bewegingsonscherpte zorgt.
Welke compositie?
Het noorderlicht speelt zich af in de lucht maar als we sterke beelden willen maken, is het altijd aangeraden om niet enkel de lucht/sterrenhemel te fotograferen maar ook een deel van het landschap erbij. Ervaren noorderlicht-fotografen zoeken speciale locaties op zoals een bos, bergachtige landschappen of zelfs meren en de zee en dit allemaal in combinatie met het kleurrijke noorderlicht om hun beelden veel sterker te maken. Veel mensen fotograferen het poollicht ook met hun erbij op de voorgrond. Ook dit kan een meerwaarde zijn en een beeld veel sterker maken. Kortom, sterke noorderlichtfoto's zijn heel vaak foto’s waarop veel meer te zien is dan enkel het poollicht. Indien het noorderlicht heel intens en actief is en dit over de hele sterrenhemel zichtbaar is, kan het ook altijd leuk zijn de camera eens te richten naar het zenit (90° omhoog gericht) te richten en zo foto’s te maken.
Samenvatting:
- Zoek een donkere locatie met weinig tot geen lichtvervuiling
- Gebruik een degelijk statief
- Gebruik een rood hoofdlampje als extra licht
- Stel je camera op handmatige/manuele stand in
- Gebruik een lichtsterke groothoeklens
- Verwijder filters van je lens
- Diafragmagetal van de groothoeklens zo laag mogelijk (f/2.8 of lager)
- Gebruik hogere ISO-waarden (800 tot 1600 of hoger)
- Gebruik lange sluitertijden (tussen de 5 en 10 seconden)
- Pas manuele scherpstelling toe
- Zet beeldstabilisatie uit Indien je de witbalans niet automatisch instelt, stel je deze in de camera best in op 4000 Kelvin
