Naam: Patrick Balemans
Geboortejaar: 26-02-1960
Woonplaats: 2170 Merksem-Antwerpen
Nationaliteit: Belg
Telescopen:
- Meade LXD75 203 mm f:4 Schmidt-Newton parallactische montering met GoTo
- Orion Short Tube 80 mm f:5 achromaat op azimutale montering
1: Waarom bent u zo geboeid door astronomie?
Het idee dat we stofjes zijn op een klompje materie die toevallig condenseerde tot een planeet, te midden van een grote leegte gevuld met gigantische sterrenstelsels en ontelbare werelden ... En ’t nog mooi om naar te kijken ook …
2: Wanneer kwam u met deze hobby voor het eerst in aanraking?
Juli 1969: de eerste maanlanding (Apollo 11)
3: Wat vindt u het meest waarderend aan deze hobby?
Dat ik bij tijd en wijlen de mooiste toevalligheden kan zien, in de vorm van een planeet, een sterrenhoop, gasnevel of galaxy. Het feit dat ik met mijn kennis en instrumenten af en toe anderen (familie, vrienden, kennisen en collega’s) met stomheid kan slaan met al dat, voor hen voordien onbekend) moois.
4: Wat doe je als je voor de verandering je tijd eens níet aan astronomie besteed?
Werken tiens: op ‘het werk’, in de tuin, in huis; met de hond uit wandelen gaan.
In de sfeer van de hobby: internetten (kennis, ervaringen anderen lezen, shoppen zonder al te veel te bestellen …), tabellekes bijhouden, foto’s proberen te bewerken, kennis bijschaven, materiaal onderhouden of aan knutselen.
Vriendin niet proberen te vergeten of soms juist wel … ;)
5: Wat is volgens u de grootste doorbraak of ontdekking geweest in de sterrenkunde?
Kennis: de telescoop in combinatie met het wetenschappelijk inzicht om te onderzoeken en hierdoor de menselijke geest te bevrijden van de knellende banden van de clerus. (duidelijk geschreven door een anti-clericaal dus)
Hobbyist: het internet, de beschikbaarheid van instrumenten om waar te nemen en het digitale fototoestel.
6: Welk advies zou u aan jongeren geven die interesse tonen in astronomie?
Kijken, luisteren en lezen; meedoen met astro activiteiten. Éénmaal de vonk aanslaat eventueel de hobby verlengen in een studierichting.
Astrofotografie...
7: Waar haal je het geduld vandaan voor het nemen van de foto’s en de nabewerking ervan aangezien dat veel tijd vergt?
Geduld is echt wel een vereiste voor deze hobby; weersomstandigheden, beschikbare tijd en middelen en het juiste moment van de nacht afwachten om datgene op foto te kunnen vastleggen. Ongeduld leidt tot verwaarlozing en desinteresse.
Kortom: carpe diem (pluk de dag).
8: Zoek je echt de donkerste plaatsen op om aan astrofotografie te kunnen doen?
Zou ik echt wat meer moeten (willen) doen. De Antwerpse rand is allesbehalve ideaal.
9: Wat is de mooiste foto die u ooit heeft gemaakt en van welk object was deze?
Foto van de maan, vier dagen voor nieuwe maan.
De maan door Patrick Balemans
10: Is astrofotografie nu een echt dure hobby of zien we dit verkeerd?
Elke hobby kan duur uitvallen: de wielertoerist die per force met een Campagnolo wil rijden, de hengelaar die de beste molen wil, de postzegelverzamelaar die een speciale uitgave op de kop wil tikken. Besteed het geld dat je hebt én er voor over hebt, zonder hierbij uit het oog te verliezen dat er in het leven nog andere dingen zijn.
De afgelopen jaren heb ik wel flink geïnvesteerd in (naar ik hoop) degelijke spullen. Dat was eigenlijk een inhaalbeweging, na jaren geen waarnemingen te hebben kunnen doen (nog slechtere waarnemingsplek, moeilijker te combineren met werk en andere).
Er zijn hobbyisten die kopen om te kopen en verkopen, kopen om te hebben, kopen om er mee uit te pakken, kopen omdat ze het kunnen kopen maar er eigenlijk weinig mee doen. Als je maar enigszins je budget in het oog houdt (of laat bewaken …).
11: Wat verkiest uw voorkeur, CCD opnames of DSLR? En met wat werkt u het liefst?
De laatste jaren heeft het digitaal fototoestel mij echt terug in de hobby getrokken. In de jaren 1970 - 1980, toen ik ook intensief met de kijker waarnam, heb ik nog wat geëxperimenteerd met fototoestel en speciale filmrolletjes, maar het was telkens lang wachten op de speciaal ontwikkelde foto’s, om dan vast te stellen dat het onderwerp niet in het beeld voorkwam of niet in focus was, of over- of onderbelicht …
CCD camera’s nog niet aan toe. De kijker en de PC staan te ver uit elkaar. DSLR: Canon EOS 350D in experimenteerfase, maar nog geen succes. Digitaal kleinbeeld: Kodak DX4530 beperkte mogelijkheden, maar leverde toch al mooie plaatjes op van (voornamelijk) de maan, en in iets mindere mate de helderste planeten.
12: Welke instrumenten voor astrofotografie raad u aan voor een beginnende astrofotograaf?
Een digitaal fototoestel kan vrij gemakkelijk op een kijker gemonteerd worden. Toestellen met vaste lens zijn uiteraard alleen geschikt voor afocale opnames of met eenvoudige adapter voor oculairprojectie. DSLR en CCD camera: te weinig ervaring om hierover te oordelen.
De zon en het ruimteweer...
7: Wat vindt je het meest fascinerend aan het ruimteweer?
Ik ben er niet mee bezig, maar het is wel interessant om er over te lezen.
Spacepage is hierbij mijn voornaamste bron, waarvoor dank.
8: Als zonnewaarnemer heeft u wellicht ook verschillende filters en telescopen, welke zijn deze?
Als de gelegenheid van een zonsverduistering of een mooie groep zonnevlekken zich voordoet, en ik er tijd voor heb, wil ik nog wel eens een zonnetje schieten.
Zelfgemaakt objectieffilters (met Baader AstroSolar) voor de beide kijkers en de zoekers. Met combinaties met Baader Solar Continüum filter of andere contrastverbeterende filters wordt geëxperimenteerd.
9: Welke satellieten of onderzoeken zouden er nog moeten bijkomen voor de voorspelling van het ruimteweer en meer te weten te komen over de zon zelf?
Geen idee. Ik grasduin wel regelmatig via Spacepage en de sites van ESA (SOHO) en JPL (Ulysses). Voornamelijk om te kijken of de zonneschijf fotogeniek genoeg is voor mijn kijkermogelijkheden …
10: Zal men ooit de zon zeer goed kunnen voorspellen?
De natuur zal altijd een beetje onvoorspelbaar blijven. Maar de kennis groeit …
Deepsky
11: Zit je als deepskywaarnemer telkens buiten als het goed weer is? En als het goed weer is heb je terugkerende favoriete objecten die je meestal terug bekijkt?
‘Als het goed weer is’ is de understatement van het jaar. De huidige winter is enorm frusterend voor de nachtelijke kijker; in combinatie met de licht- en luchtvervuiling is deepsky een hele uitdaging hier ! Over de jaren heen hebben M42, M45, M31, M13 en de dubbele open sterrenhoop (h en Χ Per) mij altijd weten te boeien en verbazen.
12: Welke zijn voor u de mooiste deepskyobjecten die u gezien heeft doorheen uw telescoop?
Onder de beste omstandigheden blijft M42 voor mij het mooist.
13: Als serieuze deepskywaarnemer denken we ook aan serieuze apparatuur, met welke telescoop ga je het liefst waarnemen en was dit een grote investering?
De Schmidt-Newton was een flinke investering, maar toverde jaren van frustraties weg. In mijn omgeving is een GoTo echt onontbeerlijk om in de buurt te komen en dan nog eventjes wat zoekwerk om tenslotte weer een object met eigen ogen te zien.
Niet zo spannend als vroeger, maar het ‘nooit-vinden’ was vroeger echt frustrerend.
De Short Tube 80 is voor grab-and-go momenten; even de maan of een planeet meepakken, even een zonnetje kijken, zonder de (soms teveergeefse) tijd te moeten nemen om de grote kijker op te stellen, uit te lijnen op Polaris en referentiesterren. Als je na een half uurtje opstellen moet vaststellen dat de hemel dicht trekt, blijft het soms bij een mooie power-training en oefening in het opstellen van een telescoop … ;)
14: Wanneer we telescopen zeggen denken we ook aan accessoires zoals filters, oculairen en nog veel meer, welke gebruikt u het meest bij het waarnemen?
’Werk-oculair’: Meade 4000 Super Plössl 26 mm (52° beeldveld); goeie all-rounder.
Voor maan en planeten: Vixen LV 4 mm of 2,5 mm, naargelang de seeiing.
Deepsky: naargelang het object, maar meestal de Tele Vue Panoptic 27 mm (68°) voor een adembenemende kijk in de diepten van het heelal … Geen 82° in bezit, maar is in overweging; prijs en mogelijk optreden van astimatigsme op een f:4 kijker houden me nog even tegen. Hier is het internet uiteraard de bron van (voor-)kennis.
11: Welke tips heeft u voor een beginnende waarnemer?
Wordt lid van de JVS/VVS, een sterrenclubje en, niet te vergeten, Spacepage !!!
Koop (of zorg dat je er één krijgt …) een goeie verrekijker: 7x50, van een degelijk merk, zonder zoomfunctie. Leer met die verrekijker de nachthemel kennen en stap pas dan over naar een telescoop(-je), van een gekend merk en liefst bij een optiekzaak die meerdere merk-telescopen aanbiedt. Advies inwinnen tijdens opendeurdagen en starparties in de buurt, grasduinen op het internet, met name op astrofora.
Variabele sterren...
12: Variabele sterren is nog niet enorm bekend bij het publiek, hoe bent u erin verzeild geraakt en waarom doe je dit graag?
Ik ken de bedoeling weliswaar, maar behalve zeer uitzonderlijke waarnemingen van Algol en Mira ben ik er niet mee bezig.
13: Op welke manier zouden we de jeugd ook warm kunnen maken voor deze boeiende tak?
Geen idee. Persoonlijke voorkeuren maken van de ene mens een ‘veranderlijke’ en van een ander een dubbelster-waarnemer of deepsky fotograaf, net zoals de ene gaat volleyballen en de ander tegen een klimmuur hangt. Ervaren ‘variabelisten’ zullen de nodige warmte moeten leveren.
14: Is het moeilijk voor een beginnend waarnemer om variabele sterren waar te nemen?
Ook hier geen ervaring mee. Helderheidsschattingen is volgens mij niet echt iets dat je in het Antwerpse kunt oefenen… last genoeg van de visuele magnitude van “ ’t Stad ”.
Meteoren...
15: Als actieve meteoorwaarnemer lig je wellicht veel buiten bij goed weer op zoek naar meteoren, hoe lang neem je dan meestal waar?
Als ik onder de sterrenhemel ben, en ik er toevallig eentje zie, doe ik meestal de wens dat het wat donkerder mag worden hier …
16: Zoek je ook de kleinere zwermen op met een kleine ZHR of enkel de wat grotere zwermen met een ZHR die meer de moeite is?
Bij de grotere zwermen wil ik wel eens een tijdje in de goeie richting kijken, maar het antwoord op de vorige vraag is ook hier van toepassing.
17: Tijdens een koude winternacht meteoren waarnemen krijg je het toch wel snel koud, wat doe je om niet koud te krijgen en vooral om niet in slaap te vallen?
De algemene regel voor degene die ’s nachts omhoog kijkt is voldoende kleding in lagen dragen (tussen truitjes zit dan isolerende lucht die opgewarmd wordt door de warmte-afgifte van de huid). Warme schoenen en om koude tenen te vermijden: een dikke wollen muts of bivakmuts (da’s logisch: de meeste warmte verdwijnt aan het hoogste punt van je lichaam, waardoor warmte aan de onderste ledematen wordt weggetroken - ouwe militairen truuk). Handschoenen al dan niet met enkele of alle vingers vrij (‘mitaines’) vermijden onhandigheid in de manipulatie van dure spullen.
Geen alcohol tijdens het kijken ! Zoveel dubbelsterren zijn er echt niet !
18: Heeft u al vaak vuurbollen gezien, zo ja wat was de mooiste of spectaculairste die je ooit hebt gezien?
Nooit gezien. Hoop er ooit eentje te kunnen meepikken of op foto vast te leggen.
19: Vele jongeren kijken bij de scouts of andere jeugdbeweging soms ook naar meteoren, voornamelijk in augustus met de Perseïden, welke tips zou je aan hen geven?
Jeugdbewegingen zijn ideale broedplaatsen voor natuurliefhebbers allerhande.
Kijk en luister naar degenen die er meer van weten en als de vonk overslaat, sluit je aan bij JVS-kern en struin het internet af. ’t Was vroeger niet zo simpel …
Planeten...
Jupiter door Patrick Balemans
20: Wat trekt u het meeste aan in het waarnemen van planeten?
De pracht van de natuur en de wetenschap dat ook op die schaal de Aarde en ons gewriemel op het ondermaanse onbelangrijk schijnt te zijn.
21: Welke planeet is voor u de mooiste en waarom?
Staat buiten kijf: Saturnus; de visuele pracht van een wereld die door de ringen een driedimensionaal beeld krijgt is steeds overweldigend.
22: Voor planeten te waarnemen zijn al relatief grote vergrotingen nodig om veel detail te kunnen zien, welke apparatuur gebruik je hiervoor?
De Schmidt-Newton geeft bij gebruik van een LV 4 een vergroting van 203x. Als de seeing het toelaat de LV 2,5 (325x). Barlow 2x of 3x, of Powermate 2,5 bij gebruik van oculairen met langere brandpuntsafstanden om een breder beeldveld te behouden.
Kleur- en contrastfilters naargelang de planeet (ook hier weer ervaring van andere opsnuiven, hetzij op starparties en/of internet (astrofora). Experimenteren met filters.
23: Op wat let je het meest bij het waarnemen van planeten?
De scherpte: details doen een planeet ‘leven’, dus nauwkeurig focussen (Orion Accu Focus was een zeer gesmaakte uitbreiding van de kijker). Bij gebruik van filters: kleurcontrasten trachten te verbeteren.
24: Iedereen kent wel de helderste planeten die we kunnen zien maar heeft u ook de zwakkere planeten aan de hemel al gezien zoals Neptunus, Uranus of Pluto?
Neptunus en Uranus heb ik in de loop der jaren al wel regelmatig gezien, zonder echter details te kunnen waarnemen of foto’s te maken. Pluto ligt visueel en fotografisch vér buiten mijn huidige mogelijkheden (zie vorige antwoorden waarin ik mijn plaats in het heelal beschrijf … ;-)
Poollicht...
25: Wat trekt u het meeste aan in het waarnemen van poollicht?
Nooit met eigen ogen aanschouwd. Moet er ooit toch eens van komen.
26: In de BENELUX zien we niet zo vaak poollicht, ga je dan ook echt op reis voor poollicht te kunnen zien?
Nope, voor dat soort fenomenen neem ik de natuurpracht zoals die zich aanbiedt.
27: Als er in de BENELUX kans is op poollicht, ga je dan zoals de stormchasers voor tornado’s ook op jacht naar de beste poollichtplaats?
Helaas is het imulsieve in mij een ding uit het verleden …
28: Maak je ook voorspellingen inzake de kansen op poollicht of wacht je af of het effectief zichtbaar wordt bij het bekijken van de data?
Nee, maar ik grasduin wel eens bij Spacepage en naargelang jullie enthousiasme durf ik wel eens nadien in de richting van Nederland kijken, maar Suburbia ligt meestal in de weg.
29: Vindt je de data over zonnewind en IMF onmisbaar bij opvolgen poollichtactiviteit?
Spacepage is voor dit soort info voor mij de enige bron en nieuwschierigheidsfactor.
Kometen...
30: Moet je een grote kijker hebben om kometen te kunnen zien of kan je ook al met een kleinere kijker kometen ‘spotten’?
Moet nog een eerste komeet op de foto krijgen, maar in de loop der jaren hebben al verschillende zich aangediend. Komeest West (1975 !) heeft op mij de diepste indruk gelaten, en dat was enkel met het blote oog en een kleine verrekijker. De recentere kometen werden bekeken met een verscheidenheid van middelen: de ene al wat bruikbaarder dan de andere. De komeet die zich aanbiedt past wel of niet in het beeldveld van de kijker(-s) die je hebt.
31: Welke is voor u de mooiste komeet die u tot nu toe hebt waargenomen? En wat was daar zo speciaal aan?
Zie antwoord vorige vraag: Komeet West; schitterend spektakel aan de ochtendhemel. Was voor mij persoonlijk de aanzet om tijdens een vakantiejob te sparen voor een eerste kijker (114 mm f:8 Newton, een echt elfje).
32: Zie je veel kometen op jaarbasis of is dit niet zoveel voorkomend?
Het internet en de TV maken ons er wel attent op dat ze er zijn. De plaats waar je je bevindt maakt waarnemingen al dan niet mogelijk. Voor zulke verschijnselen zal ik dan ook eerder een nachtje achter de kijker doorbrengen of er vroeg voor opstaan.
33: Is het vinden van kometen aan de hemel moeilijker dan een deepskyobject?
Na een dikke dertig jaar vind ik mijn weg wel in het donker. De juiste coördinaten en een goed opgestelde GoTo telescoop helpen me natuurlijk ook flink op weg.
Stevige verrekijker (15x70 in de hand of op statief) geeft voor dit soort objecten echter de beste eerste blik.
34: Welke tips kunt u geven aan een beginnend waarnemer die graag een komeet wil ‘spotten’?
Goeie verrekijker: 7x50 voor de beginner, grotere diameters tot 15x70 kunnen nog in de hand gehouden worden. Voor nog grotere (vanaf 80 mm) is een degelijk statief absoluut een must. Hou rekening met de uittreepupil: 5 tot 7 mm: 7x50, 8x56, 10x50, 15x70, 16x80 (objectiefdiameter in mm gedeeld door vergroting geeft uittreepupil).
Vermijdt zoom-binoculairs: scherpstelling en beeldveld te beperkt.
Ruimtevaart
35: Wat vindt u zo boeiend aan ruimtevaart?
De wetenschap dat we op het eerste trapje naar de ruimte kunnen gaan staan en hierbij diepere inzichten in het ontstaan en de levensloop van het heelal kunnen bekomen. De omzeiling van de beperkingen door de aardse atmosfeer (Hubble !).
En zoals vele amateur-astronomen ben ik verslingerd aan sci-fi natuurlijk !!!
36: Wat is voor u de belangrijkste gebeurtenis in de geschiedenis van de bemande ruimtevaart?
Zonder twijfel: het Apollo project. Als negenjarige zat ik op het puntje van de stoel te kijken naar die rare mannetjes die op de maan liepen (live op zwart-wit YV !!!).
’t Is volgens mij nog steeds niet geëvenaard wat men doen heeft gedaan door alle krachten en geesten te bundelen.
37: Wat is voor u de belangrijkste gebeurtenis in de geschiedenis van de onbemande ruimtevaart?
Hier meer afwegingen nodig: het Viking project had iets magisch; liepen er nu groene mannetjes rond op Mars of niet ? De Pioneers en de Voyagers leverden schitterende beelden en ontdekkingen op. De Mars Rovers blijven een technisch hoogstandje die ook voor schitterende beelden blijven zorgen.
38: Hoe zal de ruimtevaart volgens u evolueren in de toekomst?
Door de successen van de laatste jaren met de Marsrovers en andere sondes lijkt ruimtevaart iets banaals te worden en lijkt er minder interesse bij een ruimer publiek.
De kostprijs zou misschien wel eens het wetenschappelijk gebruik doen afnemen.
11: Wat is uw mening over commerciële ruimtevaart?
Voor Rusland is het waarschijnlijk een welkome investering om ‘daarboven’ actief te kunnen blijven. Voor NASA is het volgens mij de Amerikaanse filosofie ‘wat doe ik met al mijn dollars’ een manier om langs sluipwegen invloedrijke personen te paaien.
Voor ESA zal het misschien ook wel noodzaak worden om investeerders te blijven aantrekken. De lidstaten kibbelen teveel over centen …
Wat je nog niet wist...
Hoofdactiviteit:
dromen van een zeiljacht ergens in een baai op de Seychellen.
Ik werk er al heel mijn leven aan … ;-)
47 en toch nog een avatar nodig:
links en rechts dien ik mij aan als Merula. Dit is de Latijnse benaming voor de gewone merel (Turdus merula). Deze vogelsoort is één van de meest voorkomende in Vlaanderen, en in stedelijke gebieden soms talrijker dan de gewone huismus. In onze achtertuin lok ik zo veel mogelijk vogels, door voederkastjes en ander lekkers te voorzien. Al enkele jaren heeft er zich een familie merels gevestigd, die dan gaan broeden in de liguster en andere struiken; al een hele dynastie. En omdat ik net als de merels een stadsvogel ben, onopvallend een mooi liedje kan zingen, en omdat Merksem met ‘Mer’ begint, was mijn avataar een feit geboren … De foto van de merel is er trouwens één uit onze mereldynastie: Moeder Kloek van drie jaar terug. De sterretjes in de merel zijn een deel van Collinder 399, de Kapstok in Vulpecula (leuk mooi sterrenhoopje trouwens).
